هزاوه اراک؛ روستایی با کارکرد ملی

به گزارش مرکزی دیلی و به نقل ایرنا، معماری خاص، خرده فرهنگ جذاب و غنی ، بهره مندی از جلوه های خاص تاریخی ، فرهنگی ، مذهبی و سیاسی بویژه بارگاه حضرت امامزاده سلطان سید احمد(ع)جد مقام معظم رهبری، وجود خانه قدیمی و زادگاه امیرکبیر و قابلیتهای کشاورزی از جمله تاکستانهای وسیع به این منظقه منزلتی خاص بخشیده است.
این روستا به عنوان یکی از مناطق نمونه گردشگری استان مرکزی هدفگذاری شده و از توانمندیهای بسیاری برای توسعه گردشگری برخودار است.
هزاوه یکی از قدیمی ترین کانون های جمعیتی استان مرکزی محسوب می شود و طبق مطالعات انجام شده در تپه تاریخی «هزش» سابقه تاریخی آن به قرن پنجم هجری باز می گردد.
باغات انگور با پرچین های کوتاه گلین و گسترده چشم نواز از باغات میوه و تولیدات سالانه بیش از پنج هزار تن انواع انگور شهرتی خاص به این منطقه بخشیده است .
اواخر فصل تابستان و آغاز پاییز، زندگی و گردش طبیعت در این منطقه جلوه ای جذاب و کم نظیر به خود می گیرد، دنیایی از رنگها و نقشهای بی بدیل با قلم سحر آمیز باد پاییزی بر تاکستانها و رخساره برگها هویدا می شود .
زنان و مردان سخت کوش هزاوه با سبدهایی پر از انگور یاقوت مانند، لبخند زنان از کوچه باغهای فرش شده از برگهای رنگارنگ می گذرند و کودکان شادی کنان فصل برگ ریزان را به بازی می گیرند.
انگور در هزاوه محور اقتصاد و مهمترین منبع درآمد است، همین میوه است که چاشنی سفره مردمان در زمستانهای سهمناک منطقه شده و ره توشه رسیدن به بهاری دیگر، برای بیش از ۱۵۰ خانوار ساکن در این منطقه کوهستانی است .
پاییز، برای مردمان هزاوه ،فصل حساب و کتاب ،نماد تعاون و همکاری و گاه نتیجه گرفتن از تلاشهای سالانه است.
در فصل برداشت انگور، هزاوه به کانون همگرایی و تعاون ساکنان تبدیل می شود، در پرتو این تعاون میزان بهره وری از تولیدات افزایش می یابد و با فرآوری انگور و تبدیل آن به فراوردهای متفاوت از نوسانات بی امان بازارجلوگیری می شود.
مردم هزاوه هرساله به رسم پیشنیان خود ،همزمان با برداشت انگور، در اقدامی همگانی و مشارکتی با ابزار سنتی این میوه را به فراودهای مختلف از جمله سرکه، شیره انگور، کشمش، شیره شیره، باسلق و مویز، ترخینه(نوعی شیرینی)، رب انگور(نوعی نوشیدنی) تبدیل می کنند تا از تبعات عرضه فراوان انگور و سقوط فصلی قیمت این میوه در امان بمانند .
مراحل تولید انگور در این روستا دستمایه های قوی اقتصادی، مردم شناسی و گردشگری دارد که در سه سال اخیر تلاش شده با برپایی جشنواره انگور، گوشه هایی از این قابلیت ها معرفی شود و با ترغیب صاحبان فکر و اندیشه و مشارکت سرمایه گذاران، بستر ایجاد صنایع تبدیلی نیمه صنعتی و صنعتی برای درآمدزایی بیشتراز قابلیت های کشت و تولید این میوه مهیا شود.
یکی از کارویژه های خاص گردشگری این روستا دست نخوردگی و بکر بودن فرهنگ کار و تلاش، رسومات و بازی های بومی، شوقات، اشعار و اصطلاحات محلی و آرایه های فرهنگی است که می طلبد با کمک مردم شناسان و محققان زوایای مختلف آن جمع آوری شده و در قالب جشنواره های ملی و منطقه ای ابعاد آن معرفی شود.
هزاوه اما در کنار باغات مصفای انگور و شهرتی که از یاقوت های سبز و قرمز دارد، در بافت معماری نیز جلب نظر می کند، اکثر خانه های آن که مصالحی جز خشت و گل ندارد بگونه ای اعجاب انگیز بر صخره ها و سنگهای ارتفاعات کوهستانی جای گرفته اند .
در معماری این خانه ها با توجه به اقلیم سردسیری منطقه، پنجره ها به نوعی تعبیه شده تا نور خورشید را در بیشترین زاویه میهمان اتاق ها کند و در اکثر اتاق ها محلی خاص برای برپا کردن کرسی وجود دارد که ساکنان می گویند در گذشته به عنوان تنها وسیله گرمایشی خانواراستفاده می شده است.
این کرسی ها در بیشتر خانه های هزاوه در تمام فصول سال دایر بوده به طوری که زمستانها ، منقل آتش، کانون اعضای خانواده را گرم می کرده و در تابستا نها بدون منقل آتش، به عنوان محلی برای استراحت و مشورت خانواده کاربرد داشته است.
ساکنان این سرزمین با تاثیرپذیری از عوامل جغرافیایی و نظام تقسیم آب ، کانون های جمعیتی مستقر را در محله های کوهبر، میان ده، محله پایین، محله چاله، سرآسیاب، تره زار و ده بالا چینش کرده اند که هر محله به نوعی با خرده فرهنگ های درون روستایی همراه است.
روستای هزاوه از منظر دیگر دارای کارویژه گردشگری تاریخی است و گره خوردن آن با جنبه های زیستی بزرگ قهرمان مبارز با استعمار در دوره قاجاریه یعنی «امیرکبیر»، لزوم نگاه ملی به ظرفیت های گردشگری این خطه را دوچندان کرده است.
وجود خانه پدری امیرکبیر در این روستا که در سال ۸۹ به ثبت آثار ملی کشور رسیده از ظرفیت هایی است که هزاران دوستدار و مشتاق عظمت این مرز و بوم را به سوی خود می خواند.
این منزل که قدمت آن به حدود ۲۰۰ سال می رسد محل زیست خاندان قائم مقام فراهانی بوده و محل تولد و تربیت میزا تقی خان امیرکبیر است که سالها توسط نوادگان و اقوام آنان نگهداری شده بود و با برخورداری از زیبایی و ظرافت های خاص معماری اصیل و بومی منطقه، تغییر کاربری آن به بنیاد نخبگان و موزه بزرگان استان مرکزی پیش بینی شده است.
این منزل قدیمی در دو طبقه دارای ۶۲۵ متر مربع وسعت و ۸۱۵ متر مربع زیربنا است و از ویژگی های خاص معماری آن سقف های هلالی با تیرهای چوبی و دیوارهای کلفت خشتی و گلی است.
وجود بارگاه امامزاده سید احمد(ع) ، جد مقام معظم رهبر انقلاب، در هزاوه نیز از کارویژه های ملی دیگری در حوزه گردشگری مذهبی این روستا است.
بر اساس مستندات تاریخی، حضرت امامزاده سلطان سید احمد(ع) در اواسط نیمه اول قرن چهارم به ایران و به منطقه عراق یا اراک فعلی نزول اجلال کرده و به علت تحت تعقیب بودنش از طرف عمال بنی عباس به ارتفاعات قریه هزاوه پناهنده شده است.
در این روایات تاریخی امامزاده سید احمد ( ع ) در سال ۳۶۰ هجری با حمله عمال منطقه در حال اقامه نماز شب به درجه رفیع شهادت می رسند و پیکر مطهرشان در همان ارتفاعات (امامزاده فعلی ) مدفون می شود.
شجره این امامزاده با پنج واسطه به امام زین العابدین(ع) می رسد و شاخه های نسبی شجره نامه به طرز زیبایی در کاشیکاری های ورودی امامزاده تعبیه شده است.
بنیان این بارگاه متبرکه به دوره ایلخانیان می رسد اما در دوره صفویه تغییر و تحول بنیادین در آن ایجاد شده و به نظر می رسد با توجه به استقبال زائران باید هرچه سریعتر در جوار آن تاسیسات زیرساختی اقامتی و رفاهی مناسب ایجاد شود.
از سه قرن پیش تا کنون مردم مذهبی و مومن روستای هزاوه هر ساله در تاسوعا و عاشورای حسینی با برگزاری آئین «علم گردانی» عشق خالص و ارادت خود را سالار شهیدان کربلا نشان می دهند و درسایه همگرایی بالای مذهبی خود امامزاده سید احمد (ع) را چون نگینی ارزشمند در آغوش می کشند، این
آئین علم گردانی نیز می تواند به عنوان یکی از جاذبه های مذهبی این منطقه با کارکرد گردشگری ملی توسعه یابد.
آیین علم گردانی در فرهنگ بومی روستای هزاوه مظهر رشادت علمدار کربلا است و عزاداران حسینی در دهه اول محرم هر روز این علم را در بین محله های روستا به حرکت در می آورند و مردم روستا به ویژه زنان با دیدن آن نذر می کنند و دعای عافیت و بهروزی سر می دهند.
علم گردانی هزاوه در روزهای اول ودوم محرم در محله «طره زار»، پنجم و ششم محرم درمحله «سر آسیاب»، هفتم محرم در محله های «پائین و میان روستا» و نهم محرم در محله های دیگر روستااست و در مسیر آن قربانی گوسفند و گاو نیز انجام می شود.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی گفت: ۱۰ روستای این استان به دلیل ویژگی های خاص به عنوان روستاهای هدف گردشگری استان مرکزی تعریف شده که هزاوه در این گروه جای دارد.
سید «محسن رحمتی» افزود: روستای هزاوه به عنوان یکی از ۳۴ منطقه نمونه گردشگری استان مرکزی مورد حمایت قرار گرفته و برنامه ها و نیازهای زیرساختی توسعه گردشگری آن برای مشارکت سرمایه گذاران بخش خصوصی تدوین شده است.
وی اظهار کرد: ثبت آیین علم گردانی هزاوه در فهرست آثار معنوی کشور و مرمت بنای امامزاده سلطان سید احمد (ع) و منزل پدری امیرکبیر درچندین مرحله از دیگر اقداماتی بوده که در این روستا انجام شده است.
وی عنوان کرد: در سالهای اخیر مطالعات امکان سنجی و طرح های زیربنایی برای این روستا در حوزه رفاهی، اقتصادی، فرهنگی و اقامتی تهیه شده و آماده متقاضیان حوزه خصوصی است که با حمایت این سازمان وضعیت گردشگری هزاوه را متحول کنند.
رحمتی بیان کرد: خروج از اقتصاد متکی به نفت با توسعه هدفمند صنعت گردشگری و استفاده از قابلیت های خاص این حوزه گره خورده و روستای هزاوه با مزیت های بالقوه و پتاسیل های ملی می تواند دراین خصوص پیشرو باشد.