اراک دومین شهر امن ایران است

به گزارش مرکزی دیلی و به نقل از عطر یاس،بعد از شنیدن کلمه امنیت به طور ناخودآگاه کلمه پلیس و نیروی انتظامی در ذهن جاری می شود. ولی دانستن و اندیشیدن به این امر که بسترسازِ امنیت شهر، مقولات ریشه ای و بنیادی علم شهرسازی است بسیار مهم خودنمایی می کند. نیروی انتظامی به عنوان ناظر و هادی، آخرین و در عین حال استوارترین حلقه این نوع مدیریت شهری است که خطوط و هنجارهای اجتماعی را مشخص و مرزبندی می کند. اما شهر به عنوان ظرفی بزرگ که حتی نیروی انتظامی را به همراه تمام داشته هایش در خود، به عنوان مظروف جای می دهد، اگر از ابتدا بدون دخالت متخصصین ساخته و رشد داده شود همواره و متناوب مشکلات امنیتی را در خود جای خواهد داد. اما وضعیت فعلی اراک که شهری ساخته شده و زنده است و دیگر نمی توان از ابتدا، آن را بنا کرد باید با نظر متخصصین ِشهرسازی، جامعه شناسی، انتظامی و بسیاری از سازمان ها و نیروهای دیگر اصلاح و بازپیرایی شود. اگر چه شهر اراک به عنوان دومین شهر امن ایران شناخته می شود ولی در نظر گرفتن و حساس بودن به مسئله امنیت از مواردی است که می تواند شهر کسل اراک را در سایه امنیت روانی به شهری با نشاطِ اجتماعی و پویا تبدیل کند. رسیدن به همین نشاط اجتماعی ما را بر آن داشت تا سلسله گزارش هایی را درباره «امنیت شهری» ، «شهرهای مردانه و جنسیتی» و «نشاط اجتماعی» را دنبال کنیم. به عنوان اولین حلقه این مهم، در این شماره مبحث امنیت شهری را دنبال می کنیم.

حضور مردم، حضور امنیت است

میلاد همافر پژوهشگر دوره دکتری شهر سازی، امنیت شهری را یک امر چند سویه عنوان کرد و اظهار داشت:یکی از پارامترهای اصلی شهر سازی و خلق مکان برای زندگی جمعی، مبحث امنیت شهری است که این پارامتر در نهایت تبدیل به نشاط شهری و اجتماعی می شود . برای به دست آوردن این سر زندگی و نشاط، نیازمند به وجود آوردن فضا هایی جهت استفاده عمومی و تفریحی هستیم تا بتوانیم جمعیت را جذب کنیم . این جذب جمعیت خود یکی از مهمترین عوامل در رسیدن به امنیت شهری است، زیرا اگر شما بهترین شهر و فضا را بسازید ولی با کمبود جمعیت و خلوتی مواجه باشید ، به هیچ وجه نمی توانید به شهری با نشاط و سرزنده دست پیدا کنید . این حضور و نشاط فقط در سایه امنیت و حس آرامش است که ممکن و اجرایی می شود .

همافر افزود : حضور همه اقشار جامعه در فضا یکی از عوامل تلطیف فضا و کمک به نرم شدن شهر است . مکانی که صرفا حضور یک جنس را تجربه کند عموما فضایی خشک و گاها خشن میشود که نه تنها جذابیت و ماندگاری را برای شهروند به بار نمی آورد بلکه باعث بروز برخی رفتار های هنجار شکنانه مانند نزاع خیابانی نیز می شود . برای درک بهتر این موضوع به گاراژ های تعمیر خودرو اشاره می کنم که به علت فضایی تماما مردانه و خشک و در عین حال شکننده و غیر جذاب پتانسیل فضایی خشن و نا امنی را دارد . به همین علت تداخل کسب های متفاوت میتواند یک علت جذب افراد مختلف و در نتیجه تلطیف فضا شود .

این استاد دانشگاه اظهار داشت : این که بگوییم تنها نیروی انتظامی مسئول امنیت شهر است یک حرف غلط است زیرا این نیرو به عنوان نوک محور، نقش آخر را بازی می کند زیرا قبل از وجود پلیس باید ساختار های شهر وجود داشته باشد تا نیاز به حضور پلیس معنا دار شود . پس ابتدا ما باید یک شهر امن بسازیم و پلیس بر این شهر امن نظارت و هدایت داشته باشد .

هما فر تاریخچه تفکر شهر امن را از سال ۱۹۶۰ میلادی عنوان کرد و افزود : در این سال مشخص شد یک خانم از خانه خود تا محل کار، ۴ بار مورد تجاوز قرار گرفته و در نهایت کشته شده است . این مسئله، انقلابی در خصوص شهر سازی در امریکا به پا کرد . تا آن زمان تفکر امنیتی بر نصب دوربین و حضور پلیس استوار بود . ولی هر چهار مورد تجاوز، در خارج از دید دوربین های امنیتی رخ داد و حضور پلیس هم که نمی تواند همه قسمت های شهر را پوشش دهد .پس نتیجه گرفتند که باید تغییر رویکرد در ابتدایی ترین ساختار، یعنی شهرسازی را داشته باشند. نتیجه این تغییر رویکرد به «فضاهای قابل دفاع» تبدیل شد یعنی شهری که خودش محیط های قابل دفاع و تا حدودی امن را ارائه می دهد. تعریف ساده این رویکرد این است که امنیت و نظارت را با حضور مردم و نظارت خودشان امن کنیم در این حالت احتمال وقوع جرم به حداقل خواهد رسید. برای رسیدن به این فضا باید کابری هایی را در معابر و به صورت تداخل کسب( مغازه ها و مجتمع های تجاری متفاوت) ایجاد کرد که ساعت پایانی شب حضور مردم را به بار آورد. یعنی اینکه در این مکان یک مجتمع تجاری بزرگ و یا کوچک وجود دارد که تا ساعات پایانی شب به علت نوع کسب باز است.اما اگر مغازه های مجاور یکدیگر را طوری نوع کسب شان را مشخص کرده باشیم که مثلا تا ۵۰۰متر همه تعطیل و چراغ هایشان خاموش باشد، اگر جرمی حادث شود، صدا و فریاد قربانی به دید و گوش کسی نمی رسد. اما با ترکیب کاربری های تجاری به راحتی می توان امنیت را تا حدود زیادی افزایش داد. نمونه دیگر «فضاهای قابل دفاع» را می توان «چشمان خیابان» عنوان کرد. یعنی پنجره منازل طوری طراحی شوند که رو به معابر باشند. زیرا نور و صدای خروجی از این پنجره ها خبر از حضور افراد دیگر در فضا را می دهد و ناخودآگاه شهروند احساس آرامش می کند. درضمن اگر بزهکاری بخواهد عملی را انجام دهد ترس از دیده شدن از این پنجره ها کمی او را متزلزل می کند. این چشمان خیابان، ناظران شبانه روزی خیابان ها هستند.

این استاد دانشگاه اظهار داشت: حذف گوشه های دنج شهر یکی از راه های بالابردن امنیت است به این ترتیب که در یک مکان خلوت و دنج، یک یا دو کسب را متمرکز کنیم که تا ساعات پایانی شب ارائه خدمات دهند و حضور مردم را حاصل شوند. همین حضور مردم، یعنی حضور امنیت.

روش دیگر تمرکز کردن امنیت ساخت سراهای محله در وسط مجتمع های مسکونی است که حاصلش نظارت صدها پنجره است. این مکانی است که خانواده ها احساس امنیت می کنند و به راحتی فرزندان خود را به این مکان ها می فرستند. مثال عینی این مطلب را تاحدودی می توان در پارک شهرک گردو دید که پارکی در بین چند مجتمع مسکونی ساخته شده و در اصل باید امن باشد، اما این امنیت با کاشتن درختان «بید» که فضای زیادی را گرفته اند کاهش یافته و نقاط کور را به وجود آورده. حتی ساخت دالان های سبز در این پارک، کل دید پنجره ها را بی نتیجه کرده است و عملا فضایی با پتانسیل بزهکاری بالا را به وجود آورده است.

عدم امنیت روانی نشات گرفته از فیزیک جامعه است

دکتر نوابخش جامعه شناس و استاد دانشگاه در خصوص امنیت شهری گفت: با توجه به آنکه ساختار امنیتی ما یک ساختار مذهبی و ملی است، نسبت به بسیاری از نقاط دنیا و به خصوص خاورمیانه جامعه ای امن تر است. در شهر اراک نیز ما شاهد شهری امن و در عین حال آرام هستیم. اما مناطق مختلف شهری درصد امنیت شان با یکدیگر متفاوت است. زیرا افراد متفاوتی را در خود جای می دهند. مناطق حاشیه ای و خاص به دلیل آنکه پتانسیل بزهکاری بیشتری را در خود جای داده اند گاها مناطق ناامن تری را شکل می دهند ولی این یک امر اثبات شده و یا حتمی نمی باشد، چه بسا مناطقی که با لفظ «بالای شهر» ذکر می شوند مناطق ناامن تری باشد.

وی با بیان این مطلب که امنیت روانی را باید در شهرها حاکم کنیم، اظهار داشت: اگر در جامعه ای شهروندان احساس عدم امنیت می کنند (امنیت روانی) علتش واقعیت های اجتماعی است و اگر در جامعه مشکل امنیتی رخ ندهد شهروندان نیز از لحاظ روانی، احساس امنیت خواهند کرد. به عنوان مثال جامعه امریکا فاقد این نوع امنیت روانی است زیرا به کرات عدم امنیت اجتماعی را در شهرهایشان شاهد هستند.

این استاد دانشگاه افزود: نوع ساختار شهر بسیار امر مهمی در نوع فرهنگ سازی امنیتی جامعه را به وجود می آورد. شهری که خشن، خشک و یا خلوت ساخته شده از لحاظ روانی شهر ناامنی خواهد شد و برعکس شهری که از لحاظ بصری شهری زیبا، تمیز، پویا و دلپذیر طراحی شده ناخودآگاه تلقین شهری امن را در وجود شهروندان به بار می آورد، جامعه ای که مدرن تر باشد قانون و احترام را بهتر در خود جاری می کند زیرا اندیشه سنتی نمی تواند در شهرهای امروزی امنیت را به بار آورد. اعتماد به مردم ماحصلش امنیت روانی و شادابی شهر می شود.

وی افزود: فیزیک و ساختار شهر نقش بسیار مهمی را در ایجاد امنیت بازی می کند. به عنوان مثال پارک های شهر اراک به علت عدم بهسازی و نوسازی و حتی نوع طراحی و نورپردازی پارک هایی فاقد پتانسیل جذب مردم و در نتیجه بدون امنیت هستند. پارک شقایق با آن وسعت زیاد و درختان زیبا به علت عدم مدیریت ساختاری، بهسازی و زیباسازی متاسفانه خود به یک عامل ناامنی تبدیل شده، در حالی که اگر همین پارک بهسازی می شد این مشکل را نداشت. نیروی انتظامی اگر شبانه روزی هم در این پارک و پارک های دیگر گشت انتظامی بگذاردنمی تواند بعد امنیتی اش را فراهم کند زیرا این مکان ها استعداد خلاف و بزهکاری را دارند. مدیریت شهری و ساخت شهر و فضاهایش کمک شایانی به پلیس و امنیت شهر می کند و با یک هزینه کم می توانیم دستاورد بسیار بزرگی را داشته باشیم.

امنیت یک محصول جمعی است

سرهنگ خسروی معاون اجتماعی نیروی انتظامی استان مرکزی نیز در این باره اظهار داشت: در تعریفی که امروزه از امنیت می کنیم تفاوت های بسیاری با گذشته وجود دارد. امروز جامعه شناسان معتقدند که امنیت یک محصول جمعی است و تمام افراد جامعه، سازمان ها و ارگان ها در تولید و حفظ امنیت جامعه دخیل هستند. امنیت اصلی راخود مردم به وجود می آورند. در این راستا نیروی انتظامی به عنوان بخشی از این زنجیره، از دهه ۷۰ یک تغییر رویکرد را در خود به وجو آورد و آن «پلیس جامعه محور» بود. زیرا همین جامعه محوری و مشارکت مردم بود که انقلاب اسلامی را با رهبریت حضرت امام خمینی(ره) به بار آورد و حتی بعد از آن در جنگ تحمیلی نیز این مردم بودند که تعیین کننده امنیت کشور بودند. امروز نیز حضور و پتانسیل نیروی اجتماعی است که می تواند امنیت اصلی جامعه را به بار آورد.

خسروی افزود: در مسائل اجتماعی ما برخورد انتظامی را رد می کنیم و برخورد انتظامی صرفاً آخرین مرحله کار ما است.

این استاد دانشگاه گفت: قطع به یقین شهر سازی تاثیر بسیاری بر حاکم کردن امنیت شهر دارد. نمود این حرف یک سند تاریخی است زیرا از زمانی که انسان اولیه غار را ترک کرد و به دشت ها آمد، به دلیل بالا بردن امنیت، زندگی اجتماعی و جمعی را برای خود برگزید و بعد از آن هر چیزی را که به آن فضای اولیه اضافه کرد حول محور امنیت بود. امروزه نیز ما شاهد این موضوع هستیم که ایجاد امنیت در شهرهایی که از لحاظ شهرسازی اصولی و علمی ساخته شده اند بسیار دست یافتنی تر از شهرهایی است که بدون تخصص شهر سازان ساخته و گسترش یافته است. طبیعتاً شهروندان در خیابانی که سیستم روشنایی خوبی داشته باشد احساس امنیت بیشتری می کند. به همین علت ما با شهرداری ها تعاملات خوب و نشست های تخصصی را داشته و داریم و به عنوان نیروی انتظامی نظرات خود را در بافت های فرسوده و بافت های جدید به صورت جداگانه به شهرداری داده ایم.

وی با انتقاد به ساختار کلانشهری اراک افزود: متاسفانه با آنکه ۲سال از کلانشهر شدن اراک می گذرد اما تغییری در آیتم های شهری آن مشاهده نکرده ایم و به عنوان مثال بحث مانیتورینگ شهر اراک همچنان بسیار ضعیف است. بحث ترافیک نیز در این سال ها تغییر محسوسی پیدا نکرده است و همچنان مشکلاتی را به وجود می آورد. هسته مرکزی شهر که تمام فعل و انفعالات شهروندان را در خود جای داده است سالهاست اسیر تعریض خیابان هایش است. اگر دقت کنیم می بینیم که ساخت یک پارکینگ در میدان شورا چه حجم ترافیکی و در نتیجه نشاطی را در یک قسمت شهر به وجود آورده است. این مسئله نشان دهنده اهمیت وجود شهر سازان و استفاده از تخصص ایشان را دو چندان می کند زیرا اگر شهر با نظرات و تخصص عالمان این فن طراحی شده بود، چنین مکان ها و فضاهایی را از ابتدا در خود جای داده بود و شهر نیز به تبع زیباتر و شاداب تر می شد. در صورتی که قبل از احداث این پارکینگ، ساکنان کوچه های اطراف نه تنها به علت پارک خودروهای زیاد شهروندان، آسایش نداشتند حتی این مسئله باعث به وجود آمدن نزاع و درگیری هایی می شد که همین مسئله امنیت شهری را زیر سوال می برد.

سرهنگ خسروی افزود: وقتی شهری ساخته شده که تمام بانک هایش فاقد پارکینگ هستند و حجم بی تدبیری ها در ساختشان را بر خیابان ها تحمیل می کنند، چطور می توان توقع شهری بدون ترافیک و شاداب را داشت.

وقتی شهری ساخته شده که تمام بانک هایش فاقد پارکینگ هستند، چطور می توان توقع شهری بدون ترافیک و شاداب را داشت.

جذب جمعیت خود یکی از مهمترین عوامل در رسیدن به امنیت شهری است، زیرا اگر شما بهترین شهر و فضا را بسازید ولی با کمبود جمعیت و خلوتی مواجه باشید ، به هیچ وجه نمی توانید به شهری با نشاط و سرزنده دست پیدا کنید .