آخرین بازار با معماری ایرانی اسلامی در آتش بی مهری

به گزارش مرکزی دیلی  به نقل از خبرنگار مهر، در آخرین رویداد حادثه ای در بازار اراک، سرای کاشانی اراک هفته گذشته شاهد آتش سوزی بود که با هوشیاری مامور نیروی انتظامی این حریق تنها به دو سه یا مغازه محدود شد. خسارتی ۲۰۰ میلیون تومانی که حتی مسئولان از عهده جبرانش بر نیامده اند.

سرای کاشانی بازار اراک، سرایی  با معماری سقف و رسمی بندی های هفت چشمه ای که آخرین بازمانده معماری ایرانی اسلامی  به شمار می آید. سرایی ۲۰۰ ساله است که ورود برق و گاز بدون پشتوانه های ایمنی، پایه های آن را هر روز لرزان تراز گذشته کرده است.

در این آتش سوزی دست کم دو مغازه در آتش سوخت.

“رضا زری در”  یکی از خسارت دیدگان حریق است که به خبرنگار مهر می گوید: در این آتش سوزی ۵۴ تخته فرش که بخشی از آنها نیز امانت مردم بود طعمه حریق شد.

وی با اشاره به چگونگی این آتش سوزی ادامه می دهد: این سرا سرایدار دارد سرایدار بعد از رفتن کسبه از در این سرا معمولا درب سرا را قفل می کند و آخرین نفری است که از سرا خارج می شود. اما در روز آتش سوزی در این سرا نمایشگاه عکس برگزار شده بود و سرایدار کلید را به دو نفر نگهبان شهرداری بافت تاریخی می دهد و می رود.

زری اضافه می کند: این نگهابانان نمایشگاه نیز کرسی برقی را روشن می کنند که جریان برق اتصالی کرده و منجر به آتش سوزی می شود که بواسطه آن این حریق اتفاق می افتد.

این فرش فروش با اشاره به اینکه حریق در بیرون از مغازه اتفاق افتاده و به داخل سرایت کرده است ادامه می دهد: در این آتش سوزی علاوه بر سوختن ۵۴ تخته فرش کل مغازه نیز آسیب دیده است.

وی با اشاره به اینکه مغازه ملک شخصی است، می گوید: با توجه به اینکه مقصر اتفاق خودمان نبودیم مسئولان تاکنون کمکی برای ترمیم مغازه نکردند.

زری در با تاکید بر اینکه مسئولان باید برای این اتفاقات غیر منتظره تدابیری اتخاذ کنند اضافه کرد:  ما حق داریم که از هر کس که فکر می کنیم در این موضوع مقصر هستند شکایت کنیم.

علی نیلچی هم دومین خسارت دیده این آتش سوزی است که ۱۰ تخته فرش آن طعمه حریق شده است، او در گفتکو با خبرنگار مهر می گوید: آتش سوزی در ساعت ۶ و نیم عصر اتفاق افتاده است و مامور نیروی انتظامی هم این آتش سوزی را متوجه می شود اما چون کلیدی در دست نداشته تا دو ساعت نمی تواند وارد سرا شود.

اگر مامور می توانست داخل سرا شود میزان خسارت کمتر می شد

وی با اشاره به اینکه اگر مامور می توانست داخل سرا شود این میزان خسارت کمتر می شد، گفت: پیشنهاد می شود کلید هر سرا در دست نیروی انتظامی قرار گیرد که در صورت چنین اتفاقاتی از خسارتهای بیشتر جلوگیری شود.

وی در ادامه امکانات ایمنی در سراها را کم دانست و ادامه می دهد: ایمنی لازم در سراها وجود ندارد. با ادامه این روند و عدم اصلاح ایمنی بازار و سراها وقوع چنین اتفاقاتی دور از ذهن نیست.

مدیر موزه سلطان آباد که در سرای کاشانی واقع شده است نیز به خبرنگار مهر می گوید: ایمنی بازار اراک و سراها در حداقل است و سیستم برق کشی سرا دارای اشکال است.

ریحانه دیوانی با تاکید بر اینکه مدیر این موزه و راهنمای موزه  چند وقت پیش نیز برای وقوع چنین حوادثی هشدار داده بود گفت: آثار این موزه به علت نداشتن ایمنی از سرای کاشانی جمع شده و به جای امنی منتقل شده است.

وی گفت: درست است که موزه سلطان آباد دارای سیستم اطفاء حریق است اما این سیستم در حد آلارم برای نشان دادن دود سیگار عمل می کند و قطعا اگر آتش سوزی مهار نمی شد و به موزه می رسید این سیستم نمی توانست جوابگو باشد.

سیستم برق کشی بازار هنوز در حد همان ۵۰ سال گذشته است

دیوانی ادامه داد: کسبه بازار اراک جوان شده اند و نیاز آنها با کسبه نسل دیروز متفاوت است این افراد دوست دارند با نورپردازی مردم را برای دیدن اجناس خود جلب کنند اما سیستم برق کشی بازار هنوز در حد همان ۵۰ سال گذشته و روشن کردن چند لامپ کوچک است.

وی با بیان اینکه در سرای کاشانی نیز به محض اینکه دو پروژکتور روشن می شود کنتور برق جوابگو نیست تصریح کرد: همه عوامل از جمله سیستم برق، حفاظت از بنا و…دست به دست هم می دهند تا بازار و سراهای آن دیگر ایمن نباشند.

دیوانی ادامه داد: میراث فرهنگی به عنوان متولی بازار در کنار بازاریان باید فعال تر برای حفاظت این اثر وارد عمل شوند و گشت شب نیز خیلی فعال تر شود اما در عمل این اتفاقها صورت نمی گیرد.

ضرورت همکاری شهرداری و  مسئولان میراث فرهنگی برای رفع مشکلات بازار تاریخی

شهردار بافت تاریخی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه باید با مسئولین میراث فرهنگی برای رفع این موارد تشکیل جلسه بدهیم تصریح کرد: تا تشکیل این جلسه حرف زیادی نمی توانیم بزنیم.

نگین شاه کرمی با اشاره به اینکه حتی یک کپسول آتش نشانی نیز در این سرا نمی بینم گفت: بخشی از این مشکلات را قبول داریم اما با تشکیل جلسه باید این مشکلات بررسی و حل شود.

سرای کاشانی از سراهای مهم و برجسته بازار اراک است  که بعد از گذر سوم معروف به گذر ملاقاسم واقع شده است و از دو بخش تیمچه و یک حیاط مرکزی روباز تشکیل شده و فضایی بالغ بر ۲۵۳۲ متر مربع از بازار رابه خود اختصاص داده است.

پوشش سقف سرای کاشانی از نوع طاق و چشمه با تزیینات زیبای یزدی بندی و کاربندی مزین شده است که  در وسط هر طاق نورگیری دایره ای شکل که مرکز شمسه کاربندی طاق است وجود دارد و به همراه نورگیرهایی که بین دو تویزه در دو طرف واقع شده اند نور تیمچه را تامین می کنند.

پوشش رواق قوسهای آجری تیز دار است که توسط کشهای چوبی مهار شده اند. چهار پلکان در بدنه های شرقی و غربی حیاط دسترسی را به طبقه دوم را میسر می کنند. در مجموع سرای کاشانی با معماری منحصر به فرد چشم هر بیننده خسته از روزمرگی را به خود جلب می کند.

سوختن قسمتی از کلاف چوبی سقف بازار

اما به گفته کسبه بازار در این آتش سوزی کلاف چوبی این معماری سوخته است که اگر این کلاف از سوی کارشناسان متصل نشود سقف سرا در طولانی مدت آسیب خواهد دید.

رسم بندی های هفت چشمه سقف با هیئت شمسه هندسی و دو پوش بودن هفت چشمه مذکور این بنا را در اوج هنر معماری دوره قاجار قرار داده است معماری که سبب برپا شدن موزه سلطان آباد در انتهایی ترین مکان سرا شده است.

اولین موزه هنرهای ایرانی اسلامی ایران زیبنده اینچنین مکانی است که در دل سرای کاشانی واقع شده است اما این آتش سوزی و ایمن نبودن سرا و بازار اراک سبب شده است مسئولان موزه آثار خود را از بازار خارج کند و گردشگرانی که به امید این هنرها به بازار پای می گذاشتن از دیدن این آثار محروم شوند.

مجموعه تاریخی بازار اراک نمونه ارزشمندی از شهرسازی اوایل قرن ۱۳ است که بنای اولیه آن را فردی به نام سپهدار اعظم حاکم اراک گذاشته است  و تکمیل آن در سال ۱۲۲۸ ‪ ه. ق به دست یوسف خان گرجی بنا نهاده شد.

این بنای با ارزش تاریخی که برای ساخت ان از آجر،گچ، اهک و خاک رس کمک گرفته شده است؛ تلفیقی از معماری مدرن و سنتی ایران  را در چهار جهت  و در ۱۴ هکتار به نمایش گذاشته است.

طول بازار در جهت شمال به جنوب ‪ ۷۲۰متر و در جهت غرب به شرق حدود ‪ ۲۰۰متر است، این دو بازار در محلی که چهار سوق نامیده می‌شود به هم پیوند می خورند پیوندی که در حال از هم گسیختن است.

بازار اراک در ۱۰ آبان ۱۳۵۵ با شمارهٔ ثبت ۱۲۸۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و حال با وجود بی مهری هایی که در دل دارد امید به روزهای خوب بسته است.

….

گزارش: سمیه بصیرت