کوره‌های کهنه و نفس‌هایی که به شماره افتاده است!
از آنجاکه اراک تنها شهر دولتی‌ساز زمان قاجار بود در زمان یوسف‌خان گرجی برای ساخت شهر کوره‌های آجرپزی ایجاد شدند و ساخت آجر به عنوان اولین صنعت در اراک شکل گرفت. کوره‌های آجرپزی در ابتدا در محل میدان دارایی فعلی(تقریبا در مرکز اراک امروز) ساخته می‌شوند و بعدها به ترتیب به میدان امام خمینی(ره) و خیابان رودکی فعلی منتقل و در نهایت در سال ۱۳۵۴ به دلیل گسترش شهر توسط فرمانداری وقت به اجبار به منطقه مرزیجران و محمدیه با پنج کیلومتر فاصله از یکدیگر انتقال یافته و تا به امروز در این مناطق مستقر هستند.
به گزارش مرکزی دیلی و به نقل از خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)- منطقه مرکزی، از مجموع ۲۰۰ کوره آجرپزی استان مرکزی ۳۹ واحد در شهرستان اراک مستقر بوده و با تکنولوژی هوفمن که یک تکنولوژی منسوخ شده در دنیاست فعالیت می‌کنند.
کم‌کم که به محدوده کوره‌های آجرپزی منطقه مرزیجران نزدیک می‌شوی در امتداد لوله‌های انتقال گاز که مانند ماری در کنار زمین‌های کشاورزی لمیده‌اند؛ با حفره‌های بزرگ و تو در تویی مواجه می‌شوی که خاک ناب مناسب کشاورزی‌شان برای ساخت آجر در کوره‌ها برداشت شده است؛ هرچند این نکته بسیار قابل تأمل است اما، کوره‌داران که به دنبال تشدید آلودگی هوای اراک، به عنوان یکی از عوامل افزایش آلایندگی آوازه‌ای به هم زده‌اند درد و دل‌هایی دارند که شنیدن آن خالی از فایده نیست و امروز برای شنیدن آنها، راهی کوره‌پزخانه‌ها شده‌ایم.
به اتفاق رضا عبدالهی مشاور کوره‌داران آجرپزی به بزرگترین کوره آجرپزی این منطقه قدم گذاشته و گپ و گفتی با کارگران و سرپرست کارگران این کوره انجام دادیم.
مظاهر امیری مدیر تولید یکی از کوره‌ها که زیر آفتاب سوزان صورتش برافروخته شده بود در گلایه از شرکت پخش فرآورده‌های نفتی با بیان اینکه از ابتدای امسال تنها با ۲۰ درصد ظرفیت کوره‌ها کار کرده‌ایم، گفت: با این ظرفیت نه تنها خرج خودمان را هم درنمی‌آوریم بلکه هزینه‌های کارگر و استهلاک ماشین‌آلات را هم جبران نمی‌کنیم در صورتی که کوره باید با ۷۵ درصد ظرفیت کار کند تا تولید مقرون به صرفه باشد.
وی قیمت تمام شده هر تن آجر را ۴۶ هزار تومان عنوان کرد و افزود: هر تن آجر به قیمت ۵۰ هزار تومان به فروش می‌رسد.
امیری ادامه داد: ساخت آجر کار پرحجم و کم‌قیمتی بوده و حمل آن توجیه‌پذیر نیست به همین دلیل تنها در سطح استان به فروش می‌رسد.
اتمام گازکشی کوره‌ها تا پایان شهریور
گازرسانی به کوره‌های آجرپزی از بهمن‌ماه سال گذشته به منظور کاهش آلودگی هوای اراک در دستور کار قرار گرفت و بر این اساس عملیات گازرسانی به کوره‌ها در دو فاز احداث ایستگاه تقلیل فشار و نصب و اجرای ۱۳ کیلومتر خط انتقال گاز آغاز شد.
محسن کهوند مدیرعامل شرکت گاز استان مرکزی در اینباره به خبرنگار ایسنا گفت: فاز اول این عملیات به اتمام رسیده و فاز دوم با ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی تا پایان شهریورماه به اتمام می‌رسد.
وی افزود: قرارداد شرکت گاز با پیمانکار تا پایان مهرماه است اما قول داده‌ایم که تا پایان شهریورماه عملیات گازرسانی در این منطقه به اتمام برسد.
کهوند سرعت بخشیدن به روند کار را در گرو فراهم کردن مقدمات توسط کوره‌داران در حوزه گازکشی سیستم داخلی کوره‌ها عنوان کرد و گفت: با تغییر سوخت کوره‌ها از مازوت به گاز نه تنها از آلودگی‌های زیست‌محیطی کاسته می‌شود بلکه هزینه‌ها نیز یک سوم کاهش پیدا می‌کند.
کاهش ۲۶ درصدی هزینه تولید آجر در انتظار تولیدکنندگان
بر اساس گزارش ارائه شده توسط شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه مرکزی به خبرگزاری ایسنا، ۱۴۸ کوره آجرپزی در استان فعال است که این تعداد کوره در سال گذشته ۵۳ میلیون و ۶۰۰ هزار لیتر نفت کوره مصرف کرده‌اند که معادل ۹۹۲ میلیارد و ۶۷۲ میلیون ریال است و با گازکشی کوره‌ها، هزینه‌ها ۲۶ درصد کاهش پیدا می‌کند.
از مجموع کوره‌های موجود در استان مرکزی ۳۹ کوره آجرپزی در اراک فعال است که ۲۱ واحد از این کوره‌ها گازسوز هستند و مابقی با سوخت گازوئیل و نفت سیاه فعالیت می‌کنند. میزان مصرف سوخت در کوره‌های آجرپزی ماهیانه ۱۵۶ هزار لیتر است و سالیانه یک میلیون و ۸۶۰ هزار لیتر بالغ بر ۴۹۰ میلیون تومان هزینه در این بخش صرف می‌شود که بعد از گازکشی این کوره‌ها یک سوم هزینه‌ها یعنی معادل ۱۲۰ یا ۱۴۰ میلیون تومان کاهش پیدا می‌کند.
بنا بر اظهارات شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه مرکزی، سوخت کوره‌ها بر اساس سرویس‌های صنعتی و فرمول‌های مشخص تأمین می‌شود و اگر کوره‌ها نمی توانند از سوخت مصرفی به طور ۱۰۰ درصدی استفاده کنند مشکل از سمت کوره‌داران است.
کوره‌داران و هزینه ۲۳۵ میلیونی گازکشی!
به گزارش ایسنا، اگرچه گازسوز کردن کوره ها در ایجاد محصولات نوین و کاهش آلودگی هوا نقش بسزایی خواهد داشت اما، کوره‌داران برای تغییر در سیستم سوخت داخل با مشکل کمبود منابع مالی مواجه هستند.
به گفته عبدالهی، خودیاری کوره‌ها برای انتقال خط گاز ۷۰۰ میلیون تومان بوده که این میزان باید توسط ۲۰ کوره مستقر در این منطقه پرداخت شود و هر کوره‌دار باید معادل ۳۵ میلیون تومان جهت انتقال خط لوله گاز بپردازد.
بر این اساس، کوره‌داران نه تنها باید انشعاب گاز را خریداری کنند بلکه مشکل بزرگتری چون گازکشی سیستم داخلی کوره‌ها که حدود ۲۰۰ میلیون تومان هزینه دارد نیز در این میان خودنمایی می‌کند.
عبدالهی مدعی کاهش ظرفیت تولید کوره‌ها از ۷۵ به ۲۵ درصد در سه ماهه نخست سال، با توجه به میزان سوختی که شرکت پخش فرآورده‌های نفتی برای کوره‌داران در نظر گرفته شده و این مسئله را محدودیت جدیدی برای تولید و به نوعی تحریم داخلی دانسته و گفت: فشار شدید کمبود نقدینگی، پرداخت خودیاری و پرداخت هزینه‌های خرید انشعاب و گازکشی سیستم داخل کوره‌ها از عمده مشکلاتی است که هم‌اینک کوره‌داران با آن مواجه هستند.
محمدحسین محمدی سرکارگر این واحد نیز با بیان اینکه دولت هیچ کمکی در گازسوز کردن کوره‌ها نمی‌کند و هیچ تسهیلاتی را به این منظور برای کوره‌داران در نظر نگرفته است، به خبرنگار ایسنا گفت: اگر هزینه‌های انشعاب برق را در مدت زمان مشخص پرداخت نکنیم اداره برق بدون در نظر گرفتن توقف خط تولید، برق کوره را قطع می‌کند.
وی ضمن تأکید بر اینکه از همه سو تحت فشار هستیم، در رابطه با قراردادی که با کارگران بسته می‌شود عنوان کرد: با کارگران از همان ابتدای کار براساس تعداد خشت قرارداد بسته می‌شود و نمی‌توان به دلیل مسائل و مشکلاتی که همواره کوره‌ها با آن مواجه هستند کار را تعطیل کرد.
محمدی یادآور شد: سال گذشته حدود ۱۱۰ کارگر در این کوره کار می‌کردند اما، در حال حاضر این تعداد به ۵۰ نفر کاهش یافته است. بیشتر کارگرانی که خانه‌نشین شده‌اند از روستای سوسن‌آباد بودند.
این سرکارگر خاطرنشان کرد: کمبود نقدینگی به این بخش فشار آورده است؛ نه تولید در سطح مطلوبی قرار دارد و نه بازاری برای فروش وجود دارد.
تکنولوژی کوره‌ها قدیمی است
تکنولوژی کوره‌ها قدیمی است و باید به تونلی تغییر یابد و البته این تغییر نیازمند سرمایه‌گذاری بالاست اما، بیش از ۱۰ سال است که سرمایه‌گذاری مدرن جدیدی در این زمینه در استان انجام نشده؛ تنها تغییر انجام شده تبدیل کوره‌های آجرپزی سنتی به هوفمن است.
آجرهای ساخته شده در کوره‌های آجرپزی اراک به آجر ماشینی معروفند و تولید آنها اتلاف کامل منابع آب، خاک و آلودگی هوا را به همراه دارد، در صورتی که ارتقاء تکنولوژی در کوره‌های آجرپزی علاوه بر افزایش کیفیت و تولید، کاهش آثار زیانبار زیست محیطی و کاهش مصرف انرژی را به همراه خواهد داشت.
عبدالهی گازکشی کوره‌ها در این منطقه را باب جدیدی برای تغییر تکنولوژی کوره‌ها به سمت تونلی دانسته و افزود: اگر گازکشی انجام شود احتمال اینکه کوره‌داران به سمت سرمایه‌گذاری در بخش تکنولوژی تونلی روی آورند بسیار زیاد است.
وی کاهش ۶۰ درصدی مصرف سوخت با تغییر تکنولوژی منسوخ شده هوفمن به تونلی را به ازای هر تن تولید آجر، از مزایای این تکنولوژی دانسته و افزایش کیفیت، تولید، تشابه کیفی محصولات، افزایش سرعت تولید، کاهش نیروی انسانی و کاهش آلودگی هوا را از دیگر مزایای این تکنولوژی عنوان کرد.
عبدالهی خاطرنشان کرد: سازمان نظام مهندسی کاربرد این نوع آجرها را در دیوارهای داخلی و نمای بیرونی ساختمان ممنوع کرده، در نتیجه مصرف این آجرها به سمت مسکن روستایی پیش رفته است.
خانه‌های کارگری به فاصله یک نفس!
از کوره‌ها که برمی‌گردی تعدادی دختربچه و پسربچه نظرت را جلب می‌کند؛ به سمت آنها که می‌روی وارد دنیای دیگری می‌شوی؛ خانه‌های کارگری به هم چسبیده به فاصله یک نفس؛ که اینک محل زندگی زنان و فرزندان کارگران بوکانی و کردزبان شده است. وقتی اطرافت حلقه می‌زنند و تو را از خود می‌دانند بازار درد و دل‌هایشان گرم می‌شود و از زخم‌هایشان به ما پناه می‌برند.
یکی از آنها که فارسی می‌دانست می‌گفت: از فرط بیکاری در شهرشان به این منطقه پناه آورده‌اند اما، آجرهایی که با عرق جبین شوهرانشان آشیانه دیگران می‌شود کفاف زندگی‌شان را نمی‌دهد و نه تنها هر ساله بهار و تابستان را می‌بایست در این بیغوله ها سر کنند بلکه از کمبود آب و نامناسب بودن سرویس بهداشتی نیز رنج می‌برند تا حدی که کودکانشان با این شرایط نامناسب و گرد و غبار منطقه دائما بیمارند و یکسره به دنبال دوا و درمان.
به امید باز شدن دری بر روی مشکلات‌شان اصرار می‌کنند مشکلات را از زبان شوهرانشان که اینک کارگران کوره‌های آجرپزی هستند بشنوم اما، کارگران جان‌سخت سختی‌ها را به جان خریده و سرهایشان همیشه به نشانه تأیید بر زمین افتاده است؛ سکوت پیشه کرده‌اند، شاید می‌بایست یک‌به‌یک پای درد دل‌شان می‌نشستم تا یکی پیدا شود و خواسته‌هاشان را بر زبان جاری کند اما، در نهایت، کسی برای سخن گفتن داوطلب نشد…!
پس از بازدید از کوره‌ها به محل فروش آجرهای آبدیده رفتیم. رانندگان کامیون‌ها در انتظار مشتریان آجر، بسط نشسته بودند.
همگی از جایگاهی که شهرداری برایشان در نظر گرفته بود ناراضی بودند و گفتند: در معرض دید قرار ندارند؛ روزها باید به انتظار مشتری بنشینند و شب را خجالت‌زده راهی خانه شده و شرمنده همسر و فرزندانشان شوند.
اگر چه جایگاهی که برای فروش آجر کوره‌های آجرپزی مرزیجران در نظر گرفته شده، از بار ترافیکی کاسته اما، مشکلات عدیده‌ای از جمله گرد و غبار برای زحمت‌کشان این منطقه و کاهش یا عدم فروش را به همراه داشته است.
گزارش از خاطره نسائی
Loading ...