“وفس” ماسوله استان مرکزی

به گزارش مرکزی دیلی و به نقل از خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) – منطقه مرکزی، به گفته مدیر روابط عمومی میراث فرهنگی استان مرکزی، شهرستان کمیجان از دو بخش به نام‌های مرکزی و میلاجرد و دهستان‌های اسفندان، میلاجرد و خسروبیگ تشکیل شده است.

کمیجان نامی است که در مورد آن اختلاف نظر بسیار است. صورت واژه نشان می‌دهد که این کلمه از کم+ی+جان تشکیل شده است که به معنای سرزمین یا جایگاه، گیاه و چمن‌زار و مرغ‌زار است که این وجه با موقعیت جغرافیایی و تاریخی منطقه سازگار است.

ابراهیم دهگان در کتاب فقه‌اللغه اسامی امکنه می‌نویسد: کمیزان، این لغت در زبان عامه به صورت کمیزان (کاف عربی مضموم و میم مکسوره) استعمال می‌شود و در مکاتیب به شکل کمیجان وارد شده است. اصل آن به نقل ارباب مسالک کمیجان روی ریشه « کمیز» و «آن» قرار گرفته که عضو اول نام طایفه‌ای در ترکستان بوده و در کنار رودی به نام “کم” در حدود ختلان و چغانیان مسکن داشته و نام خود را از همان رود گرفتند.

کمیجان در همسایگی تمدن ماد

در تاریخ قم نیز راجع به کمیجان آمده است که کمیدان پیش از بنا و عمارت، چراگاه مادیان‌ها بوده است. بدین سبب او را کمیدان می‌خوانند یعنی جای مادیان‌ها.

شهر کمیجان به لحاظ ناهمواری از دو قسمت منطقه کوهستانی و منطقه دشت تشکیل شده است. منطقه دشت؛ اکثر قسمت‌های مرکزی و غربی را شامل می‌شود. اما قسمت‌های جنوبی و شمالی آن را منطقه کوهستانی احاطه می‌کند که کوه‌های نسبتاً بلندی از جمله کوه‌های لره و چرلغچی در جنوب، کوه‌های قلنجه و دزلی در منطقه وفس، کوه‌های دولاچی و کوه استهزی در منطقه چهرقان در شمال کمیجان قرار دارد.

شهرستان کمیجان به لحاظ آب و هوایی در منطقه کوهستانی قرار می‌گیرد که دو رشته کوه عمده در این شهرستان، یکی از غرب آن گذشته به کوه‌های الوند متصل می‌شود و دیگری پس از کاهش ارتفاعش به کوه‌های وفس در شمال‌شرقی شهرستان کمیجان می‌پیوندد.

مهمترین رودخانه شهرستان کمیجان، رودخانه قره‌چای است که از کوه‌های سربند شازند سرچشمه گرفته و از غرب کمیجان عبور کرده و در امتداد مرز طبیعی همدان به طرف شهرستان ساوه امتداد مسیر
می‌دهد و سرانجام به دریاچه فصلی مسیله در قم می‌ریزد.

زبان اکثریت مردم کمیجان ترک است که این دسته از مردم در قرون میانی اسلامی از شمال‌غرب کشور به این منطقه از استان کوچ کرده‌اند اما در روستاهای وفس، گورچان، فرک و چهرقان مردم به زبان تاتی سخن می‌گویند.

از روستاهای این شهرستان اسفندان است. این روستا در دهستان اسفندان بخش مرکزی در کنار جاده اصلی مواصلاتی اراک به کمیجان قرار دارد فاصله این روستا با مرکز شهرستان ۱۲ کیلومتر است. قلعه معروف بهادری که از جاذبه‌های تاریخی شهرستان در این روستا قرار دارد.

دیگر روستاهای این شهرستان که جاذبه‌های گردشگری دارند شامل روستای آقچه‌کهریز که قلعه محل زندگی و نقاش‌خانه عیسی‌خان‌بهادری ایرانی از هنرمندان به نام کشور در آن واقع است.

وفس باقی‌مانده تمدن آریایی

در شهرستان کمیجان روستای تاریخی وفس به عنوان روستای نمونه و هدف گردشگری انتخاب شده است. کوچه باغ‌های پیچ در پیچ با درختان سایه‌دار جلوه بسیار زیبایی به روستا بخشیده است. این روستا همچنین منطقه نمونه گردشگری و مستعد سرمایه‌گذاری نیز محسوب می‌شود زیرا چشم‌اندازهای طبیعی و کوهستانی آن مورد توجه گردشگران بسیاری است.

ابراهیم دهگان در مورد وفس می‌نویسد: وفس نام یکی از بخش‌های تابعه اراک است و خود ده مرکزی آن نیز به نام وفس نامیده می‌شود و در محیط خود شارستانی است محصور به کوه‌های مرتفع.

با توجه به متون اوستایی، پهلوی و سبک‌شناسی بهار، گویش زبان تاتی این  منطقه بنا بر نظر زبان‌شناسان شاخه‌ای از زبان مادی است و از آنجا که در زبان‌های ایرانی تبدیل حروف معمول بوده است، می‌توان احتمال داد که همان کلمه ویس VIS اوستایی ‌پهلوی تبدیل به وفس شده است. کلمه ویس به معنی عشیره تبار و منطقه مسکونی دهکده است. در هر صورت می‌توان گفت که وفس تحریف شده یا دگرگون شده ویس VIS  اوستایی به معنی دهکده و روستا است.

این روستا از شمال‌غرب به کوه قلعه‌گیری و از جنوب‌شرقی به کوه دزلی محدود می‌شود. ارتفاع وفس از سطح دریا دو هزار و ۲۰۰ متر است. آب و هوای آن معتدل و کوهستانی است. بناهای زیارتگاهی امامزاده یحیی(ع)، امامزاده اسماعیل(ع) و امامزاده شاهزاده حسین(ع) در روستای وفس، نشانه‌های قدمت تاریخی این روستاست.

روستای وفس از روستاهای ییلاقی استان مرکزی است. چشم‌اندازهای طبیعی و قابلیت‌های ورزش‌های کوهستانی آن مورد توجه گردشگران است.

دره سرسبز طرلان، حاشیه سد یاسبلاغ در دهستان اسفندان خسروبیگ، حاشیه خاکی میدانک بین روستاهای عود، آغاخ، قرک و قلعه عیسی‌خان بهادری در روستای آقچه کهریز از دیگر جاذبه‌های طبیعی و گردشگری این شهرستان است.

بافت قدیمی و تاریخی روستای وفس، امامزاده شاهزاده حسین(ع) وفس بالای کوه مشرف به وفس و قلعه خاندان بهادری مربوط به دوره قاجار در روستای اسفندان از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی کمیجان محسوب می‌شود.

از مشاهیر فرهنگی و ادبی این شهرستان نیز می‌توان به فخرالدین عراقی(شاعر و حکیم قرن هفتم)، عیسی‌خان بهادری(پدر نقاشی ایران)، سید رفیع رفیعا، حاج ابوالقاسم خاکی وفسی اشاره کرد.

کمیجان منبعی غنی برای زبانشناسان/ وفس مستعد سرمایه‌گذاری

غلامرضا میوه فرماندار کمیجان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا در خصوص وضعیت گردشگری این شهرستان اظهار داشت: شهرستان کمیجان با همدان که مرکز تمدن ماد بوده است بین ۴۰ تا ۸۰ کیلومتر فاصله دارد. کمیجان به جهت اینکه دارای آب و هوای مناسب و آب کافی بوده است محلی برای پرورش اسب برای مادها به شمار می‌رفته است؛ به همین جهت این شهرستان قدمت بسیار زیادی دارد.

وی با اشاره به اینکه دو روستای وفس و اسفندان با تصویب استان و کشور به عنوان منطقه نمونه گردشگری معرفی شده‌اند اما؛ توپوگرافی روستای وفس و خانه‌های پلکانی آن هنوز ناشناخته باقی‌مانده است.

میوه تصریح کرد: این روستا دارای گویش تاتی زبان(از دوره آریایی‌ها) است و قدمت بسیار زیادی دارد و بکر و دست‌نخورده باقی‌مانده است. در صورتی که می‌توان با سرمایه‌گذاری شرایطی را برای جذب گردشگر و استراحگاه مسافران مهیا کرد.

وی یکی از اقدامات لازم برای شناساندن این روستاهای تات‌زبان کمیجان را انجام مطالعات زبان‌شناسی در منطقه عنوان کرد و گفت: می‌توان علاقه‌مندان به دوره‌های کهن ایران‌زمین و زبانشناسان را با این روستاهای قدیمی آشنا کرد. این چهار روستا(وفس، گورچان،فرک و چهرقان) منبع غنی برای تحقیقات زبانشناسی و رفتارشناسی خواهند بود چرا که این منطقه در مجاورت تمدن ماد بوده است و با مطالعه آن می‌توان به اکتشافات جدید رسید.

فرماندار کمیجان عنوان کرد: شناساندن این مناطق نیازمند جذب و حضور سرمایه‌گذار در این روستاهاست اما سرمایه‌گذار باید به توجیه اقتصادی در این مناطق برسد در غیر این صورت این مناطق همچنان ناشناخته باقی می‌ماند.

نبود راه ارتباطی مناسب مشکل اصلی شهرستان/دولت اعتبار در نظر گیرد

وی اضافه کرد: اصلی‌ترین نیاز زیرساختی شهرستان برای اینکه سرمایه‌گذار وارد عرصه شود فراهم بودن راه ارتباطی مناسب است. درحال حاضر راه‌های ارتباطی شهرستان کمیجان به نوعی نامناسب محسوب می‌شود، جاده‌ها کم‌عرض و پر از ناهمواری است به همین جهت نیاز است که دولت اعتباری را برای بهبود این شرایط و حداقل دو بانده کردن جاده منتهی به کمیجان در نظر گیرد.

میوه بهبود شرایط ارتباطی را راهی درست برای جذب گردشگر و مسافر عنوان کرد و گفت: میراث‌فرهنگی به تنهایی بودجه و نیروی لازم برای بهبود شرایط گردشگری را در کمیجان ندارد و این امر مستلزم حضور سرمایه‌گذار است و ما نیز آمادگی لازم برای همکاری با بخش خصوصی را نیز داریم.