استان مرکزی ،جلوه های گردشگری و گنجینه های تاریخی

به گزارش مرکزی دیلی و به نقل از ایرنا، این استان که در شاهراه کشوری و در مسیر اصلی عبور شمال به جنوب و شرق به غرب کشور واقع شده، مجموعه ای غنی ازجلوه های تاریخی ، نبوغ انسانی و زیستی، فرهنگی و هنری را در خود جای داده است .

طبق استناد منابع علمی، بخشی از استان مرکزی در حوزه شهرهای اراک، فراهان، آشتیان ، تفرش و ساوه ،بخش مهمی از قلمرو سرزمین قوم ماد بوده و اثارو و ابنیه بجای مانده در این این مناطق، بیانگر عظمت تمدن کهن ایران زمین و تیز هوشی و ذکاوت مردمان این دیار بوده و مشاهده آنها هر بیننده را به تحسین وا می دارد.

بیش از دوهزار اثر تاریخی در استان مرکزی شناسایی شده که تاکنون ۸۰۰ مورد آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و از این تعداد ۳۰۰ اثر مربوط به محوطه ها و تپه های باستانی و تاریخی و مابقی ابنیه و عرصه های فیزیکی و محیطی است که به یادگار مانده است.

علاوه بر این بیش از ۲۰ اثر معنوی و آیینی و حدود ۱۵ اثر طبیعی شاخص استان مرکزی نیز در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

شهر اراک مرکز استان مرکزی با مساحت پنج هزار و ۵۱۱ کیلومتر مربع و جمعیتی بیش از ۶۱۵ هزار و نفر به لحاظ قدمت شهرسازی به عنوان آخرین نمونه معماری و شهرسازی اسلامی از یادگارهای دوره قاجاریه است اما این منطقه از دیرباز بخشی از ایالت عراق عجم محسوب می شده ودر جای جای آن یادگارهایی از اعصار مختلف مشاهده می شود.

با توجه به اینکه اراک در مسیر جاده های تاریخی و ارتباطی ایران زمین بوده همواره در توسعه تبادلات کالا نقشی مهم داشته و وجود کاروانسراهای قدیمی متعدد و بازارها و اماکن مذهبی تاییدی بر این مدعاست.

یکی از اماکن دیدنی ارزشمند و زیبای اراک مجموعه قدیمی بازار این شهر است که بنای آن را شخصی به نام یوسف خان گرجی در زمان فتحعلی شاه قاجار گذاشته است.

این بازار با معماری شطرنجی و تزئینات زیبا بیش از دو قرن است که به عنوان اصلی ترین مرکز داد و ستد شهر ایفای نقش می کند و انواع مشاغل به ویژه کسب و کار مرتبط با فرش در آن رونق دارد.

خلاقیتهای معماری و برخورداری این بنای قدیمی از امکانات مختلف نظیر مساجد و مدارس و حمامها در کنار بافت تجاری نشانگر نبوغ معماری ایرانی در پاسخگویی به نیازهای متنوع زیستی مردم در کنار اهداف اقتصادی است که به زیبایی به یادگار مانده است.

مدرسه سپهداری که محل تحصیل امام خمینی (ره) بنیانگذار انقلاب اسلامی است در قلب مجموعه بازار اراک، مقبره آقانورالدین عراقی واقع در بافت قدیم، سرای خاکباز و موزه مفاخر که میزبان تندیس و آثار زیستی بیش از دو هزار نخبه استان مرکزی است ، موزه صنایع دستی واقع در منزل تاریخی حسن پور و دهها اثر و ابنیه تاریخی دیگر از جاذبه هایی است که گردشگران نوروزی می توانند از آنها دیدن کنند.

* یکی دیگر از جاذبه های تاریخی اراک که اینک به گنجینه آثار معنوی و باستانی تبدیل شده ، بنای ارزشمند حمام چهارفصل این شهر است که این مجموعه نیز در دوره قاجاریه ساخته شده است .

در این اثر ، مجموعه کاملی از خدمات گرمابه ای برای مردان و زنان و حمام اقلیتهای مذهبی ارائه می شده و در معماری آن ظرافتهای تزئینی با بهره گیری از هنر کاشیکاری و گچبری پس از سالها چشم هر بیننده ای را خیره می کند.

وجه تسمیه این بنا به خاطر وجود کاشیکاریهایی از چهار فصل سال در این حمام قدیمی است که دنیایی از رنگ و مفاهیم هنری و اجتماعی را به گردشگران هدیه می کند.

درحال حاضر این حمام به موزه مردم شناسی و آثار باستانی و تاریخی تغییر کاربری داده و آثار متعددی از دوره های پیش از اسلام تا معاصر در آن به معرض دید عموم گذاشته شده است.

* کلیسای مسروپ مقدس اراک نیز یکی از جاذبه های گردشگری این شهر است که بیانگر همزیستی مسالمت آمیز مذاهب بوده و با معماری زیبا خودنمایی می کند.

شهر اراک علاوه بر جاذبه های تاریخی در حوزه گردشگری مذهبی نیز غنی و پررونق است ،بقعه امامزادگان هفتاد و دو تن ساروق، امامزاده محمد عابد (ع) – برادر امام رضا (ع)- واقع در مشهد میقان اراک، بقعه پیرمراد، امامزاده احمد (ع) هزاوه جد مقام معظم رهبری، امامزاده آمنه خاتون (س) ، امامزاده سبحان(ع) و امامزاده ابراهیم (ع) و دهها چشمه معنویت و نور دیگر اشاره کرد.

اراک به لحاظ گردشگری طبیعی نیز یکی از قطبهای مهم کشور محسوب می شود بطوریکه در کنار زیباییهای تالاب کویری میقان و جاذبه های پرنده نگری و زیباییهای بکر اقلیم کویری ، طبیعت مصفای زیستگاه هفتاد قله ، تفرجگاه کلاله سنجان، تخت سادات کرهرود، دره گردو و پل دو آب، پنجعلی، سراب اسکان و دهها جاذبه دیگر را نیز در خود دارد.

یکی از امکانات گردشگری استان مرکزی بهره مندی از استعداد طبیعی غارها و تفریحات کوهنوردی است که کوه سفیدخانی و مستوفی اراک از آن جمله است .

شهرستان اراک از استعدادهای بکری در حوزه گردشگری روستایی و صنایع دستی متنوع نظیر دستبافته ها و زیراندازهای سنتی، رودوزیهای سنتی، آثار چوبی، سازها، پیکره تراشی،بافت پاپوش، سنگ های نیمه قیمتی ،کتیبه نویسی و نگارگری نیز برخوردار است.

سوغات این شهرستان را بیشتر نانهای سنتی، کشمش و مویز، فتیر و انواع شیرینی ها است که گردشگران نوروزی می توانند به عنوان هدیه با خود به شهرشان ببرند.

* شهرستان تفرش با فاصله ۹۰ کیلومتری از اراک یکی از مناطق خوش آب و هوا و مهد پروش نخبگان استان مرکزی است که در گذشته های دور و در سده های پیش از اسلام یکی از کانونهای استقرار زرتشتیان بوده و با نام ˈگبرشˈ خوانده می شده است.

این شهرستان منطقه ای کوهستانی است که جاذبه های چشم نواز طبیعی متعددی را در آغوش خود دارد و دره های مصفای آن با شکوفه های درختان بادام و انواع تنوع گیاهی زبانزد خاص و عام است.

یکی از مناطق دیدنی تفرش روستای سرآبادان است که علاوه بر حفظ آیین های کهن، به لحاظ ویژگیهای معماری و طبیعت گردی بسیار غنی است.

از دیگر جاذبه های این شهرستان می توان به منطقه کوی باران، آب معدنی گراو ، سد کشه،مناطق نمونه خانک، پارک حکیم نظامی، چاه آب افشان، آبشار قطره، غار علی خورند ، مسجد ششناو، آب انبار بلور، تکیه زاغرم، قلعه حیدری، خانه عباسعلی خان میر پنج ، امامزادگان سرآبادان، اسماعیل(ع)، شاهواری، ابوالعلی و آرامگاه امامزاده محمد (ع) اشاره کرد.

تفرش به شهر نخبگان ایران شهرت دارد و از مشاهیر سرآمد آن می توان به پروفسور محمود حسابی پدر علم فیزیک ایران، دکتر پارسا پدر علم گیاه شناسی، شیخ طبرسی دانشمند شهیر ایرانی، ابوالقاسم سحاب پدر جغرافیای ایران، حکیم نظامی تفرشی، حسینعلی نکیسا استاد آواز و مویسقی، استاد فتحعلی واشقانی خوشنویس ، فروغ فرخزاد و دهها برجسته علمی و فرهنگی و سیاسی دیگر اشاره کرد.

سوغات و صنایع دستی شهرستان تفرش شامل درویش دوزی و تفرشی دوزی، منبت کاری و کنده کاری روی چوب، آثار فلزی، مسگری ، آینه کاری و دستبافته های نفیس است .

* شهرستان آشتیان واقع در ۸۰ کیلومتری اراک نیز با مساحت یکهزار و ۲۳۹کیلومتر مربع به عنوان کوچکترین شهرستان استان مرکزی یکی از حوزه های دیرین و تاریخی استان است که بخش اعظمی از ماد سفلی را تشکیل می داده و آثار متعددی از آن زمان را در خود دارد .

وجود آتشکده فردیجان و قلاع و ابنیه متعدد گبری در این حوزه از یادگارهای ازرشمند آن زمان است که با طبیعت بکر و زیبای پیرامونی، گردشگران را به خود فرا می خواند.

این شهرستان جاذبه های طبیعی سد و قلعه علی تقی بیگ، پارک جنگلی کوه آشتیان، روستای زیبای آهو، امامزادگان بی بی فاطمه صغری (س) و عبدالله (ع)، پل تاریخی سیاوشان، غار تاریخی لنجرود، آسیاب جفتی، منزل دکتر عبدالعظیم قریب، منازل تاریخی میرزا حسن آشتیانی و هدایت الله وزیر دفتری که موزه صنایع دستی و باستانی نیز هستند را در خود دارد.

مهمترین سوغات اشتیان صابونهای محلی است که دیدار از کارگاههای پخت این سوغات نیز برای گردشگران نوروزی خالی از لطف نیست.

آشتیان نیز یکی از سرزمینهای نخبه پور استان مرکزی است بطوریکه بزرگانی چون دکتر محمد قریب، دکتر عبدالعظیم قریب، دکتر عبدالکریم قریب، عباس اقبال آشتیانی، میرزا یوسف اعتصامی، میرزا هدایت الله وزیر دفتری، میرزا محمد علی مستوفی، دکتر اسماعیل آشتیانی، میرزا حسن مستوفی الممالک ، علامه سید جلال الدین آشتیانی و دهها شهیر دیگر را در دامن خود پرورش داده است.

صنایع دستی برجسته این شهرستان نیز تولید زیراندازهای سنتی، معرق کاری و انواع رودوزی است.

شهرستان خمین واقع در جنوبی ترین منطقه استان مرکزی با وسعت دو هزار و ۲۶۷ کیلومتر مربع که زادگاه امام خمینی (ره) است یکی از شهرستانهای پر جاذبه برای گردشگران نورزی است.

این شهرستان در گذشته جزئی از ناحیه پهناور ولایت جبال (عراق عجم) بوده که پیش از این با نام تیمره خوانده می شده و سنگ نگاره های به جای مانده در ارتفاعات آن گواه از قدمت زیست انسانی آن به وسعت تاریخ می دهد.

از جاذبه های مهم این شهرستان می توان از بیت تاریخی امام راحل، کوه مخروطی و زیبای بوجه، منطقه حفاظت شده الوند، بیشه علی، روستاهای نمونه شهابیه و ورچه، تیمچه بازار، امامزادگان اسماعیل(ع)، امامزاده محمد مالک، یوجان، سلیمان و ابوالفتح، ابوطالب، طبیب آباد ، قلعه سالار محتشم، عمارت امیر مفخم بختیاری، عمارت حاج جلال لشکر، پل قدیمی جلماجرد، مسجد جامع خمین، گورستان ارامنه قورچی باشی، سنگ نگاره های روستای آشناخور و جباده ، موزه سالار محتشم و برج خاندان بیات را نام برد.

در حوزه مشاهیر؛ این شهرستان علاوه بر پرورش بزرگترین مرد سیاسی قرن بیستم یعنی امام خمینی (ره)، مشاهیر دیگری چون آیت الله پسندیده ، سید خلیل کمره ای و محمد علی مردانی شاعر شهیر را نیز به جامعه تقدیم کرده است.

صنایع دستی برجسته خمین قالی و گلیم گل ، طراحی ، تهذیب، سفالگری و میناکاری است .

* شهرستان خنداب از دیگر مناطق دیدنی استان مرکزی است که که با مساحت یکهزار و ۳۶۵ کیلومتر مربع با طبیعتی زیبا در حدفاصل شهرستانهای کمیجان ، شازند و اراک و استان همدان واقع شده است.

این شهرستان به دالان طبیعی دشت شرا شهرت دارد و یکی از کانونهای زیستی گروه های جمعیتی ناهمگن از قوم لر، ترک و فارس محسوب می شود.

بر اساس مستندات موجود قدمت خنداب به بیش از یکهزار و ۲۰۰ سال می رسد و از اماکن دیدنی و جذاب آن می توان به تالاب آق گل، باغهای مصفای متعدد، چشمه علی گذر، مجموعه طبیعی دهنو، امامزادگان محمد مسعود (ع) ، شاهور، دیزآباد، اسماعیل (ع) و روستاگردی در استوه، ده سد، قلعه چی، کوه سرتخت و چشمه سلاله اشاره کرد.

شهرستان خنداب نیز مفاخری چون حجت الاسلام آقا سید رحیم مصطفوی، آقا محمد خندابی، میرزا ابراهیم خندابی ، آخوند صدر، ملا محمد زمانی، ملا صالح صالحی، شاعر روشندل و علی آقا شیدا را پرورش داده و صنایع دستی برجسته آن نیز معرق و محرق و انواع باقت قالیهای داری است.

* شهرستان دلیجان در منتهی الیه شرق استان مرکزی با دو هزار و ۱۴۱ کیلومتر مربع مساحت نیز یکی از قطبهای مهم گردشگری استان مرکزی است که از دیرباز در مسیر تردد اصلی بوده و وجه تسمیه آن که برگرفته در دلیگان است که به محل استراحتگاه گاری مسافران بازمی گردد.

کاروانسرای و پل دودهک، مسجد بزرگ النبی، مجموعه بازار نراق، بافت احیا شده شهر نراق، غار شگفت انگیز نخجیر، کاروانسرای کهک، بادگیرها و آب انبارهای متعدد، موزه آب ، امامزادگان بی بی زبیده خانون(س) ، یحیی(ع) و اسماعیل(ع) مناطق گردشگری جاسب ، بهار اردهالی ، سد ۱۵ خرداد، روستای وران، غارهای شاه بلبل و سن ایک کهک ، آبشار گیسو ، مسجد جامع نراق ، سد خاوه، تپه قلعه سرخ ، قبرستان قدیمی وران ، خانه فاضلین نراقین و منازل متعدد قدیمی از جمله آثار دیدنی این شهرستان است.

* شهر نراق به عنوان یکی از ۱۰ شهر برتر از نظر بافت تاریخی محسوب می شود وملا محمد عبدالصاحب و ملا مهدی و احمد نراقی از مشاهیر بنام این شهرستان هستند،غار شگفت انگیز نخجیرنیز درنزدیکی این شهر قراردارد .

* شهرستان زرندیه واقع در شمالی ترین منطقه استان مرکزی با وسعت چهار هزار و ۱۶۳ کیلومتر مربع با آداب و سنن زیبا و طبیعت چشم نواز یکی دیگر از مناطق هدف برای گردشگران نورزی محسوب می شود.

از جاذبه های این شهرستان می توان به کوه قلیچ، سد رودخانه سه رود، حاشیه زیبای رودهای شیرین چای و رازقان، یخچال طبیعی مهدی آباد، منطقه نمونه بین المللی رودشور، منطقه گردشگری پرندینه، روستای ارمنی نشین چناقچی، امامزادگان عبدالمطلب پیگ و محمد باقر و احمد باقر (ع) ، مسجد اعظم، تپه سنگ، کاروانسرای شاه عباسی، حمام الویر و تپه گبری الویر اشاره کرد.

از مشاهیر این خطه نیز نام ملا محمد علی الویری، ملا محمد حسین الویری، محمد خرمشاهی، میرزا مهدی موحد، عباسعلی صرافی و ملا ابراهیم معاصر بر صفحه تاریخ درخشان است.

سوغات و صنایع دستی این خطه نیز بیشتر نگارگری و خراطی قالیهای دستبافت، معرق، و آثار فلزی است.

* شهرستان ساوه به عنوان دومین قطب صنعتی استان مرکزی با ۲۳۸ هزار و ۷۱۳ نفر جمعیت و چهار هزار و ۶۱۱ کیلومتر مربع وسعت در شمال استان واقع شده و بعنوان دومین کانون جمعیتی این خطه پس از اراک با جاذبه های متعدد تاریخی، فرهنگی، طبیعی و صنعتی برای پذیرش گردشگران نوروزی است.

از جاذبه های طبیعی این شهرستان می توان به غار آقداش، سد الغذیر، باغ های انار و طبیعت بکر بالقلو اشاره کرد و سوغات این خطه نیز انار، طالبی، خربزه، پسته، زیتون و زعفران و انواع نان قندی و شیرینی های خانگی است.

یکی از جاذبه های برجسته تاریخی این شهرستان روستای تاریخی آوه است که با ۲۲۰ هکتار به عنوان بزرگترین محوطه تاریخی باستانی استان محسوب شده و بر پایه شواهد تاریخی، یکی از سکونتگاه های بشری از هزاره چهارم قبل از میلاد تا پایان دوره ایلخانی محسوب می شده است.

بنای تاریخی قیزقلعه در ۲۳ کیلومتری جنوب غربی ساوه آب انبارهای باغ شیخ و شاه عباس، بقعه اشموئیل پیغمبر، کاروانسرای آوه، قلعه آمین، پل سرخده، مسجد سرخ (انقلاب) و مسجد جامع ساوه امامزاده سید هارون(ع) از جمله جاذبه های گردشگری این شهرستان بشمار می آید.

این شهرستان در حوزه مشاهیر علمی، سیاسی و فرهنگی نیز یکی ازکانونهای قوی استان مرکزی است و از این دیار بزرگانی چون سلمان ساوجی(شاعر)، میرزا موسی طیب ساوجی(پزشک و خوشنویس) ، علامه تاج الدین آوی، آیت الله شریعتمدار ساوجی، علامه عسگری و شهید مصطفی چمران برخاسته اند.

شهرستان شازند واقع در جنوب غربی استان مرکزی نیز یکی از قطبهای مطرح گردشگری استان مرکزی است که جاذبه های متعدد طبیعی و تاریخی آن زبانزد خاص و عام است.

* شهرستان شازند با اقلیم کوهستانی و فضاهای بکرطبیعی به شهرسرابها وچشمه های پرآب شهرت دارد و از جمله اماکن گردشگری برجسته آن می توان از چشمه بلاغ حک، پیست اسکی پاکل ، سراب عباس آباد، سراب پنجعلی، چشمه دوخواهران، چشمه عمارت ، سراب اسکان، غار افسانه ای کیخسرو، کلیسای هاکوپ ازنا، منزل اربابی تواندشت، تپه تاریخی سرسختی، جنگلهای بلوط و بنه، پل دو آب، حمام ده کائید، امامزاده سهل ابن علی (ع) در آستانه را نام برد.

* شهرستان فراهان با مفاخر تاریخ ساز و نام آشنا یکی دیگر از مناطق دیدنی و پرجاذبه استان مرکزی است که گردشگران نوروزی درسفر به این دیارمی توانند از شهرزیرزمینی ذلف آباد با یافته های زیبایی از دوره ایلخانی،تکیه فرمهین، بقایای آتشکده فردقان ،شاهزاده حسین نظام آباد، امامزادگان تبرته، ، احمد بن علی و حسن الافطس و حمام خنجین آشنا شوند و زوایای پیدا و پنهان فرهنگی این خطه را بیشتر بشناسند.

امیر کبیر، قائم مقام فراهانی، ادیب الممالک فراهانی و میرزا عیسی قائم مقام فراهانی از مفاخر و شخصیتهای منطقه فراهان هستند.

* کمیجان واقع درشمال غرب استان مرکزی یکی از شهرستانهای دیگراین استان است که روستاهای نمونه گردشگری چون وفس و اسفندان را در خود دارد که به لحاظ ویژگیهای تکلم زبانی و فرهنگی وطبیعت بکرشهرتی کشوری دارد.

از جمله جلوه های گردشگری این شهرستان می توان به دره سرسبز طرلان، سد یاسبلاغ، قلعه تاریخی عیسی خان بهادری، بافت قدیمی و تاریخی روستای وفس ، سد خاکی میدانک، امامزادگان ساریه خانون و شاهزاده حسین وفس را نام برد.

فخرالدین عراقی شاعر و حکیم قرن هفتم ، عیسی خان بهادری پدرنقاشی ایرانی، سید رفیع رفیعا و حاج ابوالقاسم خاکی وفسی به عنوان مشاهیر فرهنگی و ادبی و شیخ شهاب الدین عراقی، سید مبین حسنی وفسی سید شمس الدین حسینی وفسی نیز از معاریف این خطه هستند.

* شهرستان محلات درجنوب شرقی استان مرکزی نیز با وسعت یکهزار و ۹۹۵ کیلومتر مربع از مناطق زیبا و اعجاب آمیز است که سفر به این خطه تجربه ای به یادماندنی را همراه دارد.

سرستونهای دوره اشکانی خورهه، آتشکده آتشکوه، مسجد جامع محلات، آبگرم محلات، یخچالهای طبیعی، ابنیه میل میلونه، چشمه آبگرم شفا، چشمه سلیمانی، غار سوراخ گاو، حسینیه آقاخان محلاتی، بند نیمور، غار یکه چاه، امامزاده عبدالله قلعه جمشیدی و فضل و یحیی، باباجارو و غار کشه ریز و حسینیه آقاخان محلاتی از جاذبه های برجسته این شهرستان است.

سرچشمه محلات نیز یکی از تفرجگاههای پرآب و مصفای این شهرستان است که علاوه بر امکانات اقامتگاهی، شهر بازی، مراکز فروش گل و گیاه، رستوران و کافی شاپ دارد و با آبنماها و پارکهای تفریحی لحظات دلنشین را برای گردشگران نوروزی ایجاد می کند.

شهر محلات به عنوان بام گل و گیاه ایران با باغات و مزارع رنگارنگ چون گوشه ای از بهشت می درخشد و بازدید از این همه زیبایی و طراوت در فصل بهار بهترین منظره ای است که به مسافران نوروزی آرامش هدیه می کند.

این شهرستان در کنار جاذبه های طبیعی و تاریخی مشاهر سیاسی و مذهبی چون آیت الله توسلی محلاتی، آیت الله رسول محلاتی، آیت الله طاها مقدسی، میرزا حسن انصاری، شیخ فضل الله مهدی زاده محلاتی، وشیخ مرتضی مجتهد محلاتی شیرازی را در دامان خود پرورش داده است.