به مناسب سالگرد پروفسور حسابی/ مردی بر فراز قله

مردی که از بیداد طوفانهای زندگی گذر کرد، دره های ژرف را پشت سر گذاشت،گستره دشتها را در نوردید و در طلب دانش و نور دل به دریاها زد،بال گشود و سرانجام در اینجا در وطن عزیز و شهر کوهستانی تفرش فرود آمد تا آنچه اندوخته است در طبق اخلاص بگذارد و غم غربت را در گوهر ه خاک وطن از خسته تن بزداید .

در هزار توی قلب مهر بانش زخمهایی نهفته بود و در گستره اندیشه اش ،عشق ،دانایی و ایمان موج می زد او آزموده بود ، فرو افتادن و برخاستن را، ایستادن، بودن، عشق ورزیدن خواستن و توانستن را .

اینجا در این مقبره موقر، فردی بزرگ و بلند چون کوه جای گرفته است ، کوهی که از فراز قله هایش می توان گستره دشتها را نظاره کرد، در هوای پاکش نفسی عمیق کشید ، تن به زلال جویبارانش سپرد و به جلوه های آفرینش، به شکفتن، بالیدن، بار گرفتن ، ثمر دادن و حیات و مرگ اندیشید.

محمود حسابی در سال ۱۲۸۱ (ه.ش) از پدر و مادری تفرشی در تهران متولدشد . در سن چهار سالگی به همراه خانواده (پدر، مادرو برادر) عازم شامات شد. در هفت سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت، با تنگدستی و مرارت های دور از وطن در مدرسه کشیش های فرانسوی آغاز کرد و همزمان، توسط مادر فداکار، متدین و فاضله خود (خانم گوهرشاد حسابی) , تحت آموزش تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی قرار گرفت.

او ، قرآن کریم را حفظ کرد و به آن اعتقادی ژرف داشت. دیوان حافظ را نیز از برداشته و به بوستان و گلستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی و منشات قائم مقام اشراف کامل داشت.

شروع تحصیلات متوسطه وی مصادف با آغاز جنگ جهانی اول و تعطیلی مدارس فرانسوی زبان بیروت بود. از این رو پس از دو سال تحصیل در منزل برای ادامه به کالج آمریکایی بیروت رفت و در سن هفده سالگی لیسانس ادبیات، در سن نوزده سالگی، لیسانس بیولوژی و پس از آن مدرک مهندسی راه و ساختمان را اخذ کرد، در آن زمان با نقشه کشی و راهسازی، به امرار معاش خانواده کمک می کرد. استاد همچنین در رشته های پزشکی، ریاضیات و ستاره شناسی به تحصیلات آکادمیک پرداخت .

وی همزمان با تحصیل در رشته معدن، در راه آهن برقی فرانسه مشغول به کار شد و پس از پایان تحصیل در این رشته کار خود را در معادن آهن شمال فرانسه و معادن زغال سنگ ایالت ˈسارˈ آغاز کردند. سپس به دلیل وجود روحیه علمی، به تحصیل و تحقیق در دانشگاه سوربن در رشته فیزیک پرداخت و در سال ۱۹۲۷ (م) در سن بیست و پنج سالگی دانشنامه دکترای فیزیک خود را با ارائه رساله ای تحت عنوان ˈحساسیت سلول های فتوالکتریکˈ با درجه عالی دریافت کرد.

استاد با شعر و موسیقی سنتی ایران و موسیقی کلاسیک غرب به خوبی آشنایی داشتند و در چند رشته ورزشی موفقیت هایی کسب نمودند که از آن میان می توان به دیپلم نجات غریق در رشته شنا اشاره کرد.

پروفسور حسابی به دلیل عشق به میهن و با وجود امکان ادامه تحقیقات در خارج از کشور به ایران بازگشت و با ایمان و تعهد به خدمتی خستگی ناپذیر پرداخت تا جوانان ایرانی را با علوم نوین آشنا سازد.

پایه گذاری علوم نوین و تاسیس دارالمعلمین و دانشسرای عالی، دانشکده های فنی و علوم دانشگاه تهران، نگارش ده ها کتاب و جزوه و راه اندازی و پایه گذاری فیزیک و مهندسی نوین، ایشان را به نام پدر علم فیزیک و مهندسی نوین ایران در کشور معروف کرد.

حدود هفتاد سال خدمت علمی وی در گسترش علوم روز و واژه گزینی علمی در برابر هجوم لغات خارجی و نیز پایه گذاری مراکز آموزشی، پژوهشی، تخصصیو علمی از جمله اقدامات ارزشمند استاد به شمار می رود .

ترسیم اولین نقشه برداری فنی و تخصصی کشور، پایه گذاری اولین مدارس عشایری، اولین دارالمعلمین عالی،اولین دانشسرای عالی کشور بخشی از خدمات وی است .

همچنین ساخت اولین رادیو در کشور ،اولین آنتن فرستنده، راه اندازی اولین مرکز زلزله شناسی اولین رآکتور اتمی سازمان انرژی اتمی ، اولین دستگاه رادیولوژی در ایران از دیگر خدمات این استاد بزرگ عنوان شده است

تعیین ساعت ایران، پایه گذاری اولین بیمارستان خصوصی در ایران به نام بیمارستان گوهرشاد، شرکت در پایه گذاری فرهنگستان ایران و ایجاد انجمن زبان فارسی ،تدوین اساسنامه طرح تاسیس دانشگاه تهران، پایه گذاری دانشکده فنی دانشگاه تهران ، دانشکده علوم دانشگاه تهران شورای عالی معارف و تاسیس مرکز عدسی سازی اپتیک کاربردی در دانشکده علوم دانشگاه تهران ،ایجاد بخش آکوستیک در دانشگاه و اندازه گیری فواصل گام های موسیقی ایرانی به روش علمی، پایه گذاری و برنامه ریزی آموزش نوین ابتدایی و دبیرستانی، ایجاد موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران ومرکز تحقیقات اتمی دانشگاه تهران، پایه گذاری اولین رصدخانه نوین در ایران و دهها خدمات علمی از جمله آثار ماندگار پرفسور حسابی است .

استاد با فعالیت ها و تلاش های خستگی ناپذیر، هفت نسل استاد و دانشجو تربیت کرد که بسیاری از آنان هم اینک از اساتید نامور دانشگاه های ایران و پیشرفته ترین مراکز علمی جهان هستند.

دکتر حسابی در تشویق به فراگیری علم و انجام پژوهش های علمی، تمام سال های عمر پربارش را هم در این راه صرف کرد.

استاد پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در راستای قطع نیاز به خارجیان، دو واحد پژوهشی صنعتی را تأسیس و راه اندازی کرد که حاصل آنها، بیش از پنجاه مورد نوآوری در رشته های مکانیک، هیدرو دینامیک، استفاده از انرژی های نو و نامحدود، الکترونیک، فیزیک و اپتیک فیزیک با برخورداری از سامانه های هوش مصنوعی است.

استاد براساس اعتقاد عمیق به حفظ هویت ملی، هم بستگی آحاد کشور و احترام به داشته های تاریخی ایرانیان، نگاهبانی از زبان فارسی در برابر هجوم واژگان بیگانه را واجب می شمرد و بر همین اعتقاد، به مدت هفتاد سال، مطالعات گسترده ای در زمینه ریشه یابی و برابرسازی علمی انجام داد تا کتاب های علمی روز ایران، به زبان فارسی نگاشته شود و دروس نوین به این زبان، تدریس گردد. با این نگاه بود که رساله بی نظیر توانایی زبان فارسی را تدوین و بر اساس محاسبات دقیق ریاضی ثابت کرد که زبان فارسی، از ظرفیت بی پایانی برای تبدیل شدن به زبان بین المللی برخوردار است.

مرحوم حسابی اشتیاق فراوانی به فراگیری دانش داشت، بطوری که ساعات پایانی عمرش را هم که به دلیل بیماری قلبی در بیمارستان ژنو بستری بود، با مطالعه سپری کرد،وی در سال ‎۱۳۶۷ به عنوان مرد علمی سال جهان معرفی شد.

پروفسورمحمود حسابی در۱۲ شهریور سال ‎ ۱۳۷۱ هنگام معالجه بیماری قلبی در بیمارستان دانشگاه ژنو بدرود حیات گفت.

مراسم سالگرد در گذشت و گرامیداشت این مرد بزرگ شهریور هرسال در شهر تفرش و در جوار آرامگاه این مرد حکیم و با حضور اصحاب علم و دانش و شاگردان استاد، مردم فهیم تفرش و مسوولین استانی و شهرستانی برگزار می شود.