حمام چهار فصل اراک، بزرگترین حمام تاریخی ایران

به گزارش مرکزی دیلی و به نقل ازخبرگزاری پانا، حمام چهار فصل از آثار باستانی شهر اراک و مربوط به اواخر دوره قاجار است، این بنا توسط حاج محمد ابراهیم خوانساری در زمان احمد شاه قاجار بنا شده است و در خیابان شهید دکتر بهشتی واقع شده و در خلال سال های ۱۲۹۲ تا ۱۲۹۴ شمسی طی حدود ۳۸ماه احداث شده است.

ساختمان این حمام به لحاظ معماری بسیار منحصر بوده و بیشتر از ۱۶۰۰ متر مربع مساحت داشته و به عنوان بزرگترین حمام ایران شناخته می شود.

وجود نقاشی ها و نگارهایی از چهارفصل سال که در چهارگوشه ی این حمام وجود دارد علت نامگذاری این حمام بوده است.

این بنا از بخش های راهروی ورودی، سربینه مردانه و زنانه، گرمخانه خصوصی و عمومی، هشتی بین گرمخانه، خزینه و آب انبار تشکیل شده است این عمارت در عمق ۶-۵ متری زمین قرار دارد و درب اصلی آن در رواقی بسیار زیبا قرار داشته مخصوص ورود و خروج مردان بوده است.

درب حمام زنانه در کوچه ای پرپیچ و خم قرار داشته تا رفت و آمد زنان به حمام از نظر مصون باشد.

درباره انگیزه ساخت حمام چهار فصل اراک معیرین از پدران خود چنین به یاد دارند در دوره سلطنت ۵۰ سال ناصری که مملکت به آرامش نسبی رسید، سلطان آباد نیز به برکت این آرامش از رونق اقتصادی خوبی نیز برخوردار بود، این امر باعث شد که ۸۰ خانوار یهودی از سایر نقاط به سلطان آباد مهاجرت نمایند این گروه از تاسیسات و امکانات شهری بجز حمام برخوردار بودند که با مراجعه به مرحوم حاج محمد ابراهیم خوانساری، از تجار معروف شهر و مراجعه و علمای شهر خواستار حل این مشکل شدند.

حاج محمد ابراهیم خوانساری برای حل مشکل اقلیت ها پیش قدم شد تا حمامی بسازد که همه مردم و اقلیلت ها با رعایت مسائل شرعی به راحتی از آن استفاده کنند و این بنا یادگاری از نحوه رفتار مسلمانان ایرانی با اقلیت های مذهبی باشد.

سربینه زنانه از زیباترین قسمت های این بنا می باشد که دارای گنبدی یکپارچه و بدون ستون است.

بخش حمام زنانه و بخش اقلیت های مذهبی دارای یک سربینه زنانه بوده که گرمخانه آن دارای دو بخش خصوصی و عمومی است، سقف تمامی بخش های حمام دارای سقف به طرح ” گنبد طاقی ” است که توسط آجر، ملات گچو آهک ساخته شده و کف حمام نیز با سنگهای سیاه، ملات آهک و ساروج کف سازی شده است.

حوضی صلیبی شکل در کف سربیه قرار گرفته که با سنگ سیاه ساخته شده و به منظور پاشویی افرادی که از حمام گرم بیرون می آیند مورد استفاده قرار می گرفته است.

سربیه دارای چهار سکو است که هرکدام از آنها از یک طرف به گرمخانه و از طرف دیگر و با پله هایی قوس دار به خیابان می رسند. یک ورقه مسی بصورت یکپارچه کف خزینه اصلی آب گرم را فرا گرفته و در زیر آن نیز گلخن حمام واقع شده است. گلخن با هیزم و بوته های ” ورک” سوزانده میشده و آب گرم و سرد با توجه به قانون ظروف مرتبط به وسیله تنبوشه های سفالی به تمام نقاط حمام می رسید. قرارگرفتن مخزن های بزرگ ذخیره ی آب، گلخن و انبارهای سوخت در وسط این بنا باعث شده که همه گرمابه ها براحتی امکان استفاده را داشته باشند.

کاشی هفت رنگی، کاشی معرق و کاشی معقلی از مهمترین تزیینهای بکار گرفته شده در حمام است. این طرح ها که بسیار هنرمندانه کاشی کاری و اجرا شده اند دارای نقش های بسیار زیبای انسان، حیوان و گیاهان مختلف است موضوع ها و طرح های به کار گرفته شده در کاشی های حمام شامل انواع گل و بوته، پیچک ها، درختان انگور، سرو و صنوبر به همراه مناظری از رودخانه ها، چشمه ها، گیاهان وحشی و پرندگانی برروی شاخه های آن، مبارزه شیر با اژدهای چند سر، مبازه به شیر و گاو وهمچنین طرحهایی از افراد نظامی با پوشش وره قاجار است.

رنگهای به کار رفته در کاشی ها بیشتر زرد، لاجوردی، فیروزه ای، سفید، سبز، خاکستری، قرمز و نارنجی است.