شهر جوان اراک، بی‌نصیب از تاریخ، بی‌بهره از مدرنیته
به گزارش اخبار روزانه استان مرکزی و به نقل از مهر ، سنش آنقدر هست که وقتی کتاب تاریخ اراک را در ذهنش ورق می زند می‌توانی با حقایق آنچه می‌گوید عجین شوی، وقتی که با دست اشاره به درختان باقی مانده در میدان شهدای اراک یا همان باغ ملی می کند و می‌گوید: کجاست آن شادابی و سرزندگی قدیم و کجاست آن باغ ملی اراک… از باغ شهر سرسبز اراک امروز جز نامی هیچ نماینده است…
دوست قدیمی‌اش نیز که از کارمندان قدیمی شهرداری اراک است حرف‌های پیرمرد را تائید می‌کند. نگاهش به جرثقیل‌های سر به فلک کشیده در محل قبلی ساختمان شهرداری دوخته می‌شود و می‌گوید: حیف آن ساختمان… ساختمان قدیمی شهرداری و باغ ملی، هویت شهر اراک بود که فدای به اصطلاح توسعه شهری شد.
حرف‌هایش را با توضیح در مورد احداث اولیه شهر اراک شروع می‌کند و می‌گوید: اراک از جمله شهرهای کشور است که ذاتاً و از ابتدای تأسیس، شهر بوده نه روستاشهر و این مساله می‌بایست امروز اراک را به یکی از شهرهای توسعه یافته کشور تبدیل می‌کرد، اما چنین نشد.
شهروند قدیمی اراکی نگاهی به خیابان ملک می‌اندازد و ادامه می‌دهد: کجاست باغ شهری که خیابان شهید رجایی (مَلِک) آن پر بود از درختان سر به فلک کشیده و باغات سرسبز؟ باغ ملی هم دیگر بوی قدیم‌ها را نمی‌دهد نه صفایی دارد نه چهره زیبایی، اگر اینجا می‌آییم از سر عادت است.
آشفتگی سیمای شهری اراک در سال‌های اخیر دیگر به یک قصه تکراری تبدیل شده است، داستانی که ارمغان توسعه نامتوازن است و حاصلش برای مردم شهر چیزی نیست جز چهره‌های عصبی و غم گرفته‌ای که باید در میان تمام خستگی‌های روزانه و انواع آلودگی‌ها مشکلات ناشی از این مساله را هم تحمل کنند.
سیمای شهری اراک پویا و سرزنده نیست
«در شهری با قدمت دویست سال، امروز مردم باید دنبال هویت‌های تاریخی‌شان بگردند»؛ این سخن یکی از جوانان اراکی است جوانی که در گفت و گو با خبرنگار مهر بیان کرد: اگر بازار تاریخی به جای مانده در اراک نبود هرگز کسی باورش نمی‌شد این شهر عمری ۲۰۰ ساله داشته باشد.
امین مرادی از فاصله میان مردم و سیمای شهری اراک گلایه کرده و افزود: سیمای شهری اراک پویا نیست یا بهتر است بگویم سیمای شهری اراک قادر نیست با مردمش ارتباط برقرار کند. در این شهر مردم از ساخت و سازهای طولانی و پروژه‌های شهری عدیده‌ای که هر یک سازی برای خود می‌زنند خسته‌اند. شهری که همواره ساخت و ساز در آن وجود دارد اما در نهایت مردمش هنوز جایی برای یک تفریح خوب در عصرگاه خویش ندارند.
پیاده روهایی که زمین خوردن در آنها دغدغه شده
شهروند دیگری درحالی که از کف سازی و سنگفرش نامناسب شهر اراک گلایه‌مند است به خبرنگار مهر گفت: راه رفتن در پیاده‌روهای شهر اراک کابوسی برای افراد میان‌سال و سالمند یا معلولین است و وقتی برای پیاده‌روی و خرید بیرون می‌آییم باید به جای دیدن مغازه‌ها و لذت از خرید نگاهمان را به کف زمین بدوزیم، مبادا پایمان در چاله‌ای برود و زمین بخوریم!
علی کریمی ادامه می‌دهد: هر سال مردم اراک شاهد اجرای طرح بازسازی پیاده‌روهای شهر هستند و این در حالی است که یا به دلیل نامناسب بودن مصالح یا عدم نظارت بر اجرای این پروژه هیچ‌گاه پیاده‌روهای شهر سالم نیستند!
زهره دارابی هم از سیمای نامناسب ساختمان‌ها در شهر اراک گلایه‌مند است و می‌گوید: متأسفانه مسئولان شهری نتوانستند با تعریف ساختاری واحد و مناسب برای ساخت‌وساز مسکن سر و سامانی به وضعیت سیمای شهری اراک بدهند.
او با بیان این که سیمای شهری نامناسب حال شهروندان را بد کرده است افزود: من به عنوان یک شهروند از پیاده‌روی در فضای شهری اراک زود خسته و کلافه می‌شوم.
شهروند دیگری هم درحالی که ساختمان‌های خرابه و بلاتکلیف را در هسته مرکزی شهر نشان می‌دهد می‌گوید: بی‌توجهی مردم اراک به حقوق شهروندی خود باعث شده تا شهرداری سال‌ها روند اجرای یک پروژه را آن هم در مرکز شهر با سرعت لاک‌پشتی طی کند که این عملیات‌های عمرانی چند و چند ساله، خود باعث به وجود آمدن سیمای شهری ناموزون می‌شود.
الگوی شطرنجی و موزون شهر اراک به طور ناموزون گسترش یافت
در گفت و گوی خبرنگار مهر با رئیس خانه تشکل‌های مردم نهاد استان مرکزی نیز حرف‌هایی از جنس تلخ درد دل مردم حکایت شد؛ حرف‌هایی از این جنس که حال سیمای شهر اراک خوب نیست و مردمش چاره‌ای اساسی می‌خواهند.
سیاوش آقاخانی مطالعاتش پیرامون اراک آنقدر هست که بتواند با دفاع از هویت تاریخی این شهر به نمایندگی از شهروندان اراکی گلایه‌ها را به گوش مسئولان برساند.
وی که از اراک به عنوان اولین شهر جدید دوره معاصر یاد کرد و افزود: شهری که با بهره گیری از اصول شطرنجی و طبق آخرین الگوبرداری از نقشه‌های شهرسازی نوین ساخته شد، امروز نباید با چنین حال و روزی همراه باشد.
آقاخانی با بهره گیری از تصاویری که در اختیار داشت بنای اولیه شهر اراک را در دو محله اصلی قلعه و حصار نشان داد و گفت: در بنای اولیه، شهر به شکل صلیب به چهار محله تقسیم می‌شده است.
وی با اشاره به مشکلات پیش روی اراک در بخش‌های مختلف ساختاری ادامه داد: از آنجا که اراک از روز نخست به عنوان یک شهر ساخته شد تمامی زیرساخت‌های مورد نیاز شهری در آن تعبیه شد و رد پای این زیرساخت‌ها اعم از مسجد، گرمابه، ساختار تجاری منسجم، سیستم فاضلاب، آب انبار و از این قبیل را در در بافت قدیمی شهر هنوز می‌توان مشاهده کرد.
این فعال اجتماعی ادامه داد: روند رو به رشد مهاجرت‌ها به سمت شهر اراک در دهه‌های اخیر با نازل شدن بلایی به نام توسعه نامتوازن بر سر این شهر همراه شد که سیمای شهری اولین قربانی آن بود.
آقاخانی بیان کرد: با افزایش مهاجرت‌ها، بافت شهر حالت دوگانه‌ای به خود گرفت، خوانین شهر اقدام به فروش زمین‌های خود در خارج از محدوده قلعه شهری بر اساس تقسیم‌بندی جوی‌های آب شهری کردند و توسعه شهری بر اساس مسیر جوی‌ها در خارج از محدوده قلعه شکل گرفت.
وی ادامه داد: فصل سوم توسعه شهری اراک نیز همراه با صنعتی شدن این شهر بود که تحولات اداری و دگرگونی در کالبد شهر از دهه ۱۳۵۰ صورت گرفت. توسعه‌ای که همراه با شکل گیری سکونت گاه‌های متعدد و در نهایت با تغییر الگوی توسعه اراک به توسعه شرقی، شمال شرقی و غربی شهر منجر شد، به گونه‌ای که جمعیت شهری از ۶۰۰ نفر در سال ۱۲۷۲ به ۵۲۶ هزار نفر در سال ۹۰ افزایش یافت.
رئیس خانه سازمان‌های مردم نهاد استان یادآور شد: مساحت شهر اراک نیز از ۵۱ هکتار در سال ۱۲۷۲ به هفت هزار و ۵۱۷ هکتار در سال ۹۳ رسیده و این افزایش باعث شده تا شهر مستطیلی و با ساختار اولیه منظم اراک، اکنون به یک شهر ناهمگون تبدیل شود.
آقاخانی مواجه‌شدن با مشکلات عدیده ترافیکی، نامتوازن بودن ساختار شهری و نبود سیاست‌های پراکنشی جمعیتی را ارمغان توسعه نامناسب شهر اراک برشمرد و گفت: آلودگی از دیگر دستاوردهای توسعه ناهمگون شهر اراک طی سال‌های گذشته است به گونه‌ای که رشد بی‌رویه صنعت و افزایش آلایندگی‌ها باغ شهر اراک را به یک کلانشهر آلوده تبدیل کرده و باعث شده تا این شهر امروز در لیست هشت کلانشهر آلاینده ایران قرار گیرد.
پروژه‌های تبلیغاتی سیمای شهری اراک را نابود کرده است
مدیرکل دفتر فنی استانداری مرکزی نیز در گفت و گو با خبرنگار مهر با تائید وضعیت نامطلوب سیمای شهری اراک گفت: اراک تا قبل از دهه ۵۰ به عنوان یک شهر استاندارد از لحاظ منظر شهری و توسعه شهری بوده اما سودآوری آن برای مالکین و فروشندگان املاک، سیستم شهری استاندارد و متوازن اراک را به این روز که اکنون با آن مواجهیم درآورد.
حمیدرضا نوازنی پروژه محوری را آفت مدیریت شهری در اراک برشمرد و افزود: طی دهه‌های اخیر پروژه‌هایی که عمدتاً تبلیغاتی انجام شدند سیمای شهری اراک را نابود کردند.
مدیرکل دفتر فنی استانداری مرکزی با انتقاد از عدم اجرای دقیق طرح جامع شهری در اراک ادامه داد: با وجود تعریف طرح جامع شهری از سال ۴۷ برای شهر اراک این طرح قربانی خرابکاری افرادی شد که به بهانه کسب سود بیشتر شروع به فروختن اراضی اطراف شهر و گسترش بی‌رویه شهر کردند.
نوازنی روند معکوس رشد جمعیت شهری و روستایی را ارمغان توسعه نامتوازن و لجام گسیخته برشمرد و گفت: تا قبل از دهه ۵۰ ما شاهد ۷۰ درصد جمعیت روستایی و ۳۰ درصد جمعیت شهری بودیم این درحالی‌که است که امروز این ساختار برعکس شده و جمعیت شهری ما ۷۰ درصد جمعیت موجود شده است.
مدیرکل دفتر فنی استانداری مرکزی با اشاره به مشکلات فرا روی شهر اراک گفت: علیرغم توسعه نامتوازن شهر اراک، این شهر ماهیت تک هسته‌ای بودن خود را حفظ کرد مسئله‌ای که نتیجه‌اش ترافیک، آلودگی و بی‌عدالتی فضایی بوده به گونه‌ای که امروز تمام مراکز آموزشی، بهداشتی، درمانی و اقتصادی در هسته مرکزی شهر متمرکز هستند و این تمرکز مشکلات عدیده‌ای را برای این شهر به وجود آورده است.
وی با بیان این که سیمای شهری درهم‌ریخته اراک، آشفتگی ذهنی را بر مردم تحمیل کرده است ادامه داد: از یک سو این شهر در معماری گذشته رها شده و از سوی دیگر در معماری مدرن هم موفق عمل نکردیم و همین مساله باعث شد تا امروز شاهد شهری درهم‌ریخته با ظاهری متشنج باشیم.
زندگی شهری در کنار تمام مشکلات و دغدغه‌های ریز و درشتش مستلزم ایجاد شرایط و امکانات رفاهی و همچنین فراهم کردن مبلمان و سیمای شهری مناسب برای شهروندان است شهروندانی که بتوانند در کنار تمام سختی‌های روزمره خویش دقایقی را با حضور در شهر به آرامش برسند. این مساله در شهرهایی مثل اراک که صنعتی هستند و بافت تاریخی کمتر در آن دیده می شود ضرورت دوچندانی پیدا می کند.
Loading ...