موزه های استان مرکزی، دریچه های تمدن

به گزارش مرکزی دیلی و به نقل از ایرنا ، استان مرکزی دارای آثار باستانی و جاذبه های طبیعی ناب و منحصر به فرد از دوره پیش از اسلام تا معاصر است که بخش هایی از آن در موزه ها به نمایش گذاشته شده و داشته های فرهنگی و فکری این خطه را فرا روی بینندگان گذاشته است.

موزه های دفاع مقدس، سلطان آباد، چهار فصل، تنوع زیستی و مفاخر در اراک و چهار سوق ساوه، موزه های مردم شناسی در شهرستان های خمین، محلات، فراهان، تفرش، نراق، آشتیان و کمیجان است که در ایام عید برای بازدید میهمانان نوروزی آماده هستند.

این موزه ها با اشیاء و جلوه های فرهنگی متنوع ناقل سنت ها، آداب و رسوم نیاکان استان مرکزی هستند و پیام های ارزنده، احساس، نگاه هنری، اندیشه و ارزش های گذشتگان را که معرف واقعی زوایای فرهنگ و تمدن این سرزمین کهنسال است، در خود دارند.

***موزه مفاخر استان مرکزی

بنای این موزه منزل قدیمی زیبایی است که از دوره قاجاریه به یادگار مانده است.

نقشه این بنای کوشکی توسط یک مهندس روسی تهیه شده و اجرای آن توسط استاد مراد چمنی اراکی بوده که با درختان سر به فلک کشیده و تزئینات زیبا، سال ها مامن آرامش ساکنان آن بوده است.

این بنا دارای دو ایوان شرقی و غربی و ۱۱ اتاق، حمام خزینه ای قدیمی و دو رشته قنات است که در سال ۱۳۷۹ به ثبت آثار ملی کشور رسیده و با تغییر کاربری به موزه ای برای معرفی مشاهیر و نخبگان استان مرکزی تبدیل شد.

تالار موزه ها، کتابخانه مرکزی استان، اسناد و نامه ها، انواع سردیس ها تالارها، عکس و تابلوهای تاریخی در این اثر قدیمی برای بازدید کنندگان به نمایش درآمده است.

امام خمینی(ره ) ، امیر کبیر، قائم مقام فراهانی، عباس اقبال آشتیانی، پروفسور حسابی، شهید چمران و فاضلین نراقین از جمله شخصیتهایی هستندمه در این موزه معرفی شده اند.

استان مرکزی بیش از دو هزار نخبه بین المللی و ملی در عرصه های مذهبی، علمی، سیاسی، فرهنگی، تاریخی و هنری دارد که آثار ، زندگینامه ، تندیس ها و اسناد آن ها در این موزه به معرض دید علاقه مندان گذاشته شده است.

***موزه چهار فصل اراک

این موزه در بنای یک حمام قدیمی با همین عنوان قرار دارد که زیبایی های معماری و تزئینات کاشیکاری خود بنا یکی از جلوه های دیدنی آن است.

بنای این حمام مربوط به دوران قاجاریه است که در ۳۸ ماه ساخته شد و از زیباترین آثار معماری دوره قاجاریه در اراک محسوب می شود.

ساختمان این حمام در زمان حکومت احمد شاه قاجار توسط شخصی به نام حاج محمد ابراهیم خوانساری ساخته شده که حدود یک هزار و ۶۰۰ مترمربع مساحت دارد و از چهار بخش مجزا مردانه، زنانه، حمام ویژه اقلیت های دینی و حمام خصوصی تشکیل شده است.

آب مورد نیاز حمام از آب جاری قنات تامین می شده و به لحاظ تامین آب و همچنین حفظ گرما و حرارت، کف حمام حدود سه تا ۵/۳ متر از کف خیابان پایین تر ساخته شده است.

تنگ های سفالی، کاسه، خمره، قدح، پیمانه، انواع مجسمه، آفتابه و لگن، سنگ نوشته و ابزار آلات کشاورزی و دفاعی در این موزه نگهداری می شود.

محراب تاریخی و با ارزش مسجد جامع ساوه که از آثار منحصر به فرد معماری و گچبری دوره سلجوقیان است در این محل نگهداری می شود.

استادکاران ، معماران و کارگران سلطان آبادی و استادکاران کرمانی و یزدی که در ساخت راه ها در بازار اراک تجربه ارزنده ای به دست آورده بودند در ساخت و تزئین این بنا همکاری داشتند.

این اثر ارزشمند در سال ۵۶ به شماره ۱۳۳۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

حمام چهار فصل اراک در سال ۱۳۷۳ به همت مسوولین سازمان میراث فرهنگی استان مرکزی پس از اتمام عملیات مرمت و بازسازی به عنوان موزه باستان شناسی و مردم شناسی احیا شد و پذیرای گردشگران و هنردوستان است.

***موزه سلطان آباد

این موزه در یکی از سراهای قدیمی مجموعه بازار اراک به نام سرای کاشانی قرار دارد که خصوصی بوده و توسط یک استاد برجسته کنده کاری روی مس به نام استاد باباخانی تاسیس شده است.

مساحت این موزه ۱۳۰ مترمربع است و فعالیت آن به صورت تخصصی در زمینه خوشنویسی و صنایع فلزی است.

موزه سلطان آباد سه تالار دارد و در گنجینه آن صد اثر صنایع دستی ایران که از استان های مختلف گردآوری شده اند به چشم می خورد.

در تالارهای موزه آثار برجسته خوشنویسی، سوزن دوزی، لباس های قاجاری، خاتم کاری، قلمزنی، فلزکاری و کتیبه های مختلف به همراه تابلوهای هنری و اشیاء قدیمی به چشم می خورد.

بخش خوشنویسی موزه بسیار غنی است به طوری که آثاری از خوشنویسان دوره های مختلف را در خود جای داده است.

قدیمی ترین اثر خوشنویسی موزه مربوط به سده هفتم هجری است و در این موزه آثار ارزشمندی از خوشنویسان مشهور ایرانی همانند درویش عبدالمجید طالقانی، میرعماد حسنی، میر علی هروی، میرزا فتحعلی حجاب شیرازی، میرزا غلامرضا اصفهانی، یاقوت مستعصمی، محمد هاشم لولوء اصفهانی، میرزا کاظم، میر علی هروی، ظل السلطان محمد باقر خان، محمد جعفر تبریزی، میرزا رضا خان فراهانی، فتحعلی تنکابنی، میرزا اسدالله شیرازی، کیخسرو خروش و فتحعلی واشقانی فراهانی وجود دارد.

موزه سلطان آباد با همکاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی در سال ۱۳۸۶ به روی علاقه مندان گشوده شد.

***موزه چهار سوق ساوه

این موزه در بنای تاریخی گنبد چهار سوق واقع شده که یک بنای گنبد دار به صورت دوازده ظلعی است که از داخل مدور است.

در بدنه بنا هشت نورگیر وجود دارد که در بالای سقف حجره ها واقع شده در قسمت فوقانی گنبد نیز پنج نور گیر تعبیه شده است.

مصالح ساختمانی آن گل ، آهک، گچ، کاشی و اجر است و گنبد از داخل با نقوشی هندسی تزئین شده است.

از جمله تزئینات باقی مانده در پا کار گنبد اسماء الهی ، محمد(ص) و علی (ع) است که به خط کوفی بنایی و با کاشی اجرا شده است.

در این موزه آثاری همچون اسناد و کتاب های خطی، سکه های تاریخی، انواع قفل ها، ظروف مسی و سفالی، سنگ قبرهای مربوط به دوره قاجار و همچنین پیکرهایی که نشانگر پوشش های مختلف مردم ساوه در زمان قاجار است، به نمایش گذاشته است.

این بنا سال ۱۳۵۶ به شمار ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

***موزه آشتیان

یکی ازمکان های دیدنی بازار آشتیان منزل میرزا هدایت الله متین دفتری است که درحال حاضر با عنوان موزه به حیات تاریخی خود ادامه می دهد و نشانگر استفاده مناسب و کارکرد نوین از یک بنای قدیمی است.

منزل متین دفتری در بازار آشتیان واقع شده و با طی کردن دالانی سر پوشیده وسنگ فرش شده می توان به حیاط منزل رسید، در میان حیاط، حوض و مخزن آب انباری که روزی از قنات شهر پر می شده، نشان از شکوه و عظمت آشتیان قدیم دارد.

این منزل تاریخی از جمله بناهای عهد قاجار به شمار می رود و مصالح به کار رفته در آن خشت، گل، چوب، آجر و گچ است که با دست هنرمندان معمار به باغی از لطافت و زیبایی بدل شده است .

آرایه های معماری و تزئینات بنا شامل گچبری های زیبا با موضوعات گل و گیاه در سقف و دیوار اتاق ها و نقوش روی چوب سقف، آب نما و آجر کاری های عمارت است.

این بنا پس از مرمت و تجهیز در خرداد ماه سال ۸۵ توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی به موزه آشتیان تبدیل شد است.

بیشتر اشیای به نمایش در آمده در این موزه شامل نسخ خطی، سفالینه های دوره اسلامی، ابزار و وسایل روشنایی، وسایل آشپزخانه و ابزارآلات کشاورزی توسط علاقه مندان به میراث فرهنگی اهداء شده است.

*** موزه سالار محتشم خمین

این موزه در بنای تاریخی قلعه سالار محتشم در شمال غربی شهر خمین و در محله قلعه واقع شده که دارای یک هزار متر مربع عمارت اشرافی در درون یک باغ مصفا است.

این بنا در دو طبقه ساخته شده و از عمارت های ایوان دار است.

درحال حاضر موزه فرهنگی شهر خمین در زمینه اشیای باستانی و مردم شناسی در این بنا قرار دارد و انواع لوازم ابزار معیشتی مردم منطقه در سالیان دور در معرض دید بینده ها قرار گرفته است.

در بخش مردم شناسی این موزه با تندیس و پیکره ها آیین محلی شب چله ، کوسه ناقالدی و کرد علی به کوه که از رسوم دیرین استان مرکزی است به نمایش گذاشته شده است.

***موزه تنوع زیستی اراک

موزه تنوع زیستی اراک با نمایش ماکت گونه های کم نظیر جانوری و گیاهی یکی از جاذبه های مهم گردشگری استان مرکزی است.

موزه تنوع زیستی اراک این فرصت را مهیا کرده تا گردشگران نوروزی با ذخایر غنی جانوری و گیاهی این منطقه آشنا شوند.

بازسازی مناطق سد ۱۵ خرداد دلیجان، دره سیبک لته در و دره چکاب در منطقه حفاظت شده ۷۰ قله و تالاب کویری میقان، منطقه سربند و شراء از بخش های جذاب این موزه است.

در این موزه نمونک ۳۹۰ گونه جانوری شامل پستانداران، پرندگان، خزندگان، دوزیستان و ماهی ها به نمایش درآمده و در قسمتی از آن ۸۲۷ نمونه از بی مهرگان ، ۱۷نمونه جمجمه و۵۰ نمونه از سنگ ها و کانی ها در معرض دید علاقه مندان قرار گرفته است.

به منظور بهینه سازی وضعیت نمونه های جانوری موجود در موزه حیات وحش استان مرکزی ۲۶۴ قطعه پرنده شناسایی و رده بندی شده که این تعداد از ۱۶ راسته، ۴۶ تیره، ۱۰۰ جنس و ۱۴۵ گونه تشکیل شده است.

همچنین نمونک ۶۷ نمونه از ۱۶۰گونه پستاندار وحشی شناسایی شده ایران نیز در موزه دیده می شود که از جمله آن می توان به قوچ، آهو، پلنگ، بز کوهی (پازن)، مرال و خرس اشاره کرد.

تاکنون ۵۳گونه پستاندار، ۲۰۵ گونه پرنده، ۵۴گونه خزنده،۴۰ گونه دوزیست، ۱۹ گونه ماهی و یکهزار و ۳۳۶ گونه گیاهی در استان مرکزی شناسایی شده است.

*** موزه حسن پور اراک

این موزه در خانه ای زیبا در بافت تاریخی شهر اراک واقع شد و همچون سایر بناهای اولیه شهر سلطان آباد، بنایی درون گرا با حیاط مرکزی است که در زمینی به وسعت ۶۰۰ متر مربع در دو طبقه ساخته شده است.

این بنا تزئینات زیبای آجرکاری دارد در حال حاضر به عنوان موزه صنایع دستی پذیرای اشیای هنری دست ساز دوران های پیش از اسلام تا معاصر است.

یکی از جلوه های خاص این موزه بخش فرش و زیراندازهای سنتی است که از نفیس ترین فرش های استان مرکزی در برابر دید بیننده قرار می دهد.

بخش تحتانی این بنا را چندین کارگاه صنایع دستی فعال تشکیل داده که بازدید کنندگان موزه با حضور در این مکان لذت وافری را از تولید زنده صنایع دستی می برند.

به گفته مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی ،از ۲۹ اسفند تا ۹ فروردین امسال۱۳۰ هزار مسافر از ۱۱ موزه استان مرکزی دیدن کردند که نسبت به ایام تعطیلات نوروز پارسال ۱۰ درصد رشد نشان می دهد.

سیدمحمد حسینی افزود: تهیه برنامه های فرهنگی و هنری متنوع، نمایش اشیاء قدیمی جدید و گستردن سفره هفت سین از دلایل افزایش آمار بازدید کنندگان در نوروز امسال از موزه های استان مرکزی است.

وی توضیح داد: استان مرکزی در شهرستان های اراک، خمین، محلات، فراهان، نراق، تفرش، آشتیان و کمیجان دارای موزه مردم شناسی است.

وی با بیان اینکه موزه چهارفصل اراک بیشترین بازدید کننده را داشته است، افزود: استان مرکزی از نظر تعداد بازدید کننده و تنوع آثار در موزه در بین موزه های کشور جایگاه پانزدهم را دارد.

حسینی نگهداری آثار گذشتگان و انتقال آنها به آیندگان، ارزیابی و قیاس میان پدیدارهای تاریخی، علمی، فنی، صنعتی و هنری گذشته، شناخت و نمایش سهم اقوام و ملل در فرهنگ و تمدن جهانی، جلوگیری از انهدام فرهنگ بومی در برابر فرهنگ سرگردان و نامانوس بیگانه را از اهداف ایجاد موزه ها عنوان کرد.

استان مرکزی بیش از دو هزار داشته فرهنگی تاریخی، معنوی، طبیعی و مذهبی شناخته شده دارد.