زیستگاه های استان مرکزی و گنجینه ارزشمندی از تنوع زیستی

به گزارش مرکزی دیلی و به نقل از ایرنا، این استان با مساحت ۲۹ هزار متر مربع در محل زاویه برخورد دو رشته کوه البرز و زاگرس واقع شده که ۲۵ درصد وسعت آن را دشت و مابقی را نواحی کوهستانی و کوهپایه ای شامل می شود.

استان مرکزی در خاستگاه سوم کشور در حوزه تنوع زیستی قرار دارد و تاکنون ۳۳۵ گونه جانوری شامل ۵۳گونه پستاندار، ۲۰۵ گونه پرنده، ۵۴ گونه خزنده، ۲۰ گونه دوزیست، ۱۹ گونه آبزی و یکهزار و ۳۳۶ گونه گیاهی در آن شناسایی شده است.

درحال حاضر ۱۲ و ۲۵ صدم درصد از مساحت استان مرکزی در قالب یازده منطقه تحت مدیریت زیست محیطی به ثبت رسیده که این مناطق از بهترین زیستگاه ها و پناهگاه های حیات وحش کشور محسوب می شوند.

مناطق تحت حمایت استان مرکزی شامل دو منطقه حفاظت شده هفتاد قله اراک و الوند خمین، دو پناهگاه حیات وحش راسوند شازند و جاسب دلیجان، مناطق شکارممنوع بازرجان تفرش، کلاهه آشتیان، چال خاتون شازند، پلنگاب خنداب، خرقان زرندیه و تالاب میقان و اثر طبیعی ملی غار نخجیر است.

بر اساس اطلاعات اتحادیه جهانی حفاظت از محیط زیست (IUCN) پانزده گونه جانوری ایران در معرض انقراض شدید قرار دارد که دو گونه آن شامل کرکس و خروس کولی اجتماعی در زیستگاه های استان مرکزی است.

در این لیست ۲۰ گونه جانوری ایران نیز در معرض خطر انقراض است که گونه های پرنده سسک، بالابان، کرکس مصری، پلنگ، شگ ماهی و دوکفه ای رودخانه ای صدف ضخیم در استان مرکزی می باشد.

از ۶۹ گونه جانوری و یک گونه گیاهی آسیب پذیر ایران نیز زیستگاه ۱۲ گونه جانوری در استان مرکزی است.

سه گونه گیاهی موسیر، آنقوزه و بادرنجویه نیز در استان مرکزی در معرض انقراض قرار دارد که تدابیر حفاظتی ویژه برای آن ها اعمال شده است.

یکی از مناطق تحت حمایت مهم زیست محیطی استان مرکزی، منطقه حفاظت شده هفتاد قله در ۲۵ کیلومتری شرق اراک با وسعت ۹۷ هزار و ۴۳۷هکتار است که مسیر امتداد و گسترش آن شمال غربی به جنوب شرقی است.

بلندترین قله این منطقه کوه ‘برف شاه’ است و دره های چکاب و سیبک در این منطقه مامنی آرام و مناسب برای گونه های گیاهی و جانوری است.

گونه های برتر جانوری هفتاد قله شامل پلنگ، گرگ، کل و بز، قوچ و میش، کفتار، تشی، خرگوش، روباه، شغال، کبک،تیهو، عقاب و هوبره است.

پازن به عنوان نماد محیط زیست استان مرکزی یکی از گونه های غالب جانوری هفتادقله است.

از جمله گونه های گیاهی منطقه هفتاد قله می توان به کاسنی، نعناع، شب بو، گندمیان، چتریان،پروانه آسا، میخک، گاوزبان، لاله، میمون و آلاله است.

پناهگاه حیات وحش جاسب دلیجان که حوزه ای کوهستانی در منتهی الیه جنوب شرق استان مرکزی و در شمال نراق است دارای ۱۷ هزار و یکصد هکتار وسعت است.

این منطقه متشکل از کوه های خشک صخره ای ، دره، تپه، کوه های استپی و دشت است که در مجموع ۱۳۵گونه گیاهی، ۱۲ گونه پستاندار، ۱۵ گونه خزنده و ۴۳ گونه پرنده در آن وجود دارد.

از گونه های جانوری شناسایی شده در پناهگاه جاسب می توان میش و قوچ، بز، پازن، پلنگ، گرگ، روباه، کبک، خرگوش و خانواده های متعددی از خزندگان و جوندگان را نام برد.

بادام، پسته وحشی، زرشک و انجیر وحشی نیز از گونه های گیاهی است که در جاسب دلیجان به چشم می خورد.

یکی دیگر از پناهگاه های بکر و غنی حیات وحش استان مرکزی ‘راسوند’ در شهرستان شازند است که در جنو ب غربی استان و در فاصله ۳۲ کیلومتری غرب اراک واقع شده است.

این پناهگاه حیات وحش دارای ۱۰ هزار و ۵۰۰ هکتار است که در این منطقه ۱۳ گونه پستاندار، ۵۲ گونه پرنده و ۱۲ گونه خزنده وجود دارد.

استیپا، گل گندم، فرفیون، کنگر و فستوکا از جمله گونه های گیاهی و شغال، تشی، گراز، کفتار، عقاب، جغد، سهره، قوچ و میش از گونه های جانوری این پناهگاه محسوب می شود.

منطقه حفاظت شده الوند خمین به وسعت هفت هزار و ۲۰۰ هکتار در ۲۰ کیلومتری شهرستان خمین واقع شده که دارای اقلیمی کوهستانی با کمربندهای ارتفاعی ، تپه ماهور و دره های متعدد است که به لحاظ تنوع زیستی جایگاه ویژه ای را در استان مرکزی دارد.

هشت و هشت دهم درصد انواع پستانداران و ۴۴ صدم درصد انواع پرندگان کشور در منطقه حفاظت شده الوند خمین قرار دارند و تنوع زیستی موجود در این منطقه در هیچ محدوده دیگری در جنوب استان تکرار نشده است.

در منطقه حفاظت شده الوند خمین ۹ تیپ گیاهی با ۱۱۵ گونه وجود دارد که در نوع خود کم نظیر است.

اثر طبیعی ملی غار نخجیر استان مرکزی در هشت کیلومتری شرق شهر دلیجان نراق یکی از غارهای کم نظیر آهکی جهان است که دارای یک شاخه اصلی و چندین شاخه فرعی است و رسوبات دولومیتی تالارهای مختلف آن که طی ۷۰ میلیون سال ایجاد شده به لحاظ زیست محیطی و زمین شناسی بسیار ارزشمند است.

منطقه شکار ممنوع بازرجان تفرش با مساحت ۲۵ هزار و ۷۵۰ هکتار نیز یکی دیگر از زیستگاه های غنی و مهم استان مرکزی است که از میان آن رودخانه ای دائمی می گذرد و همین مساله تنوع زیستی بالایی را در حوزه جانوری و گیاهی برای این منطقه رقم زده است.

گربه کاراکال، سمور، کفتار، گرگ، میش و کل، بز و قوچ از گونه های جانوری وافر و باریجه، درمنه، شنگ، گون و انواع گرامینه از گونه های گیاهی این حوزه محسوب می شود.

تالاب کویری میقان اراک به عنوان یکی از مهمترین زیستگاه های پرندگان مهاجر در قلب ایران در ۱۵ کیلومتری شهر اراک واقع شده که در مدیریت زیستی به عنوان منطقه شکار ممنوع به ثبت رسیده است.

وسعت این منطقه ۲۵ هزار هکتار است که به صورت ناحیه ای کم ارتفاع ، مردابی و پیت زار ( زمینهای دارای مواد آلی ) طبیعی است.

۱۶ درصد از پرندگان کشور در این منطقه زیست می کنند و یکی از مهمترین پرندگان مهاجر این زیستگاه درنای خاکستری است که سالانه بین ۱۰ تا ۱۲ هزار قطعه را پذیرا است.

آویارسلام، جگن، قره داغ، آتریپلکس و گون از گونه های گیاهی این منطقه است که حدود ۸۰ گونه پرنده و پستاندار نادر ایرانی از جمله زرد بره را نیزدر خود جای داده است.

منطقه شکار ممنوع خرقان زرندیه در شمال استان مرکزی با وسعت ۴۴هزار هکتار نیز یکی دیگر از زیستگاه های موثر کشور محسوب می شود.

این منطقه مرکب از تپه ماهور کم شیب، ارتفاعات صخره ای مرتفع، دره های عمیق ، کفه های دشتی و دامنه های بلند پرشیب است که دارای چشمه های دائمی و رودخانه بوده و جزو منطقه ایرانی – تورانی محسوب می شود.

در منطقه شکار ممنوع خرقان زرندیه گونه های گیاهی گز، گون، میخک، فراسیون، ماش وحشی، اشک، شیرین بیان، کاهو ، شنگ، کنگر و استاکبس به چشم می خورد و از گونه های معروف جانوری آن می توان گربه وحشی، گراز، روباه، سمور، خرگوش، قوچ و میش و کفتار را نام برد.

منطقه شکار ممنوع کلاهه آشتیان نیز در ۸۰ کیلومتری شمال شرقی اراک واقع شده و پهنه ۱۹ هزار و ۱۲۶ هکتاری آن با حوزه کوهستانی، تپه ماهوری و دشتی پوشیده شده است.

۷۲ گونه پستانداران استان، ۴۹ گونه خزنده و ۲۷ گونه پستاندار در کلاهه آشتیان وجود دارد و پستانداران آن پازن، قوچ اراکی، گراز، گرگ و گربه وحشی است .

کبک و تیهو، انواع مارها به جز مارهای آبی و تیپ های گیاهی و انواع گون در این نیز منطقه دیده شده است.

در منطقه شکار ممنوع چال خاتون شازند با وسعت ۱۳ هزار و ۸۹۷ هکتار نیز پستاندارانی چون روباه معمولی، موش صحرایی، خارپشت ایرانی، تشی و خرگوش و پرندگانی نظیر عقاب طلایی، سار، جغد ، کبک و باقرقره وجود دارد.

منطقه شکار ممنوع پلنگاب خنداب نیز در حدفاصل شهرهای جاورسیان، خنداب و ساروق قرار گرفته و با مساحت ۲۷ هزار و ۲۱۱ هکتار عرصه ای کوهستانی با ارتفاعات متنوع را شامل می شود.

این منطقه شکار ممنوع دارای زیستگاه های صخره ای، کوهشتانی، تپه ماهور و دره های عمیق است و طیف متنوعی از حیات وحش را در خود جای داده است.

در منطقه پلنگاب خنداب پوشش گیاهی متنوعی از انواع گون ها، گرامینه، چوبک، خارشتر، آویشن، باریجه، ریواس و موسیر وجود دارد و حیات وحش این منطقه نیز شامل میش و قوچ، کل و بز، گرگ، کفتار، تشی، لاکپ شت، مارهای سمی، شغال، کبک، تیهو، باقرقره و عقاب دلیجه است.