بزرگترین کاروانسرای باستانی کشور کجاست؟

به گزارش مرکزی دیلی و به نقل از خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)- منطقه مرکزی- “باغ شیخ” از جمله روستاهای کویری به شمار می‌رود و معماری بافت تاریخی روستا نیز مطابق با ویژگی معماری شهرهای کویری است ولی در طول سال‌های اخیر دچار تغییرات بسیاری شده است.

بر اساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵ جمعیت این روستا ۱۰۰۲ نفر(۲۳۱ خانوار) است .

از جمله آثار تاریخی روستا، کاروانسرای عبدالغفارخان است که در سمت غرب روستا واقع شده و تاریخ بنای آن به سال ۱۲۴۰ ه.ق و دوران فتحعلی‌شاه قاجار باز می‌گردد که خود می‌تواند یکی از دلایل شکل‌گیری روستا باشد.

به گفته رئیس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ساوه، کاروانسراها از جمله مکان‌هایی هستند که در گذشته در مسیر راه‌های اصلی ساخته شده‌اند، از این رو به لحاظ قرار گرفتن در مسیر جاده از معماری ویژه‌ای برخوردار هستند.

“علی‌اکبر صدیف” با تشریح ویژگی‌های کاروانسرای باغ شیخ افزود: این کاروانسرا که به بزرگترین کاروانسرای باستانی کشور شهرت دارد، از زیباترین کاروانسراهای واقع در دشت فلات بوده و دارای یک حیاط مرکزی و چهار ایوان بزرگ در جوانب حیاط است.

به گفته وی در چهار گوشه حیاط اصطبل‌هایی که به نام “شترخوان” معروف بوده‌اند، قرار دارند. اتاق مسافران در اطراف حیاط مرکزی واقع شده است که چند پله هم از کف حیاط بالاتر است تا هم از آب و گل و هم از گرد و خاک کف حیاط دور باشند.

مصالح ساختمانی به کار رفته در بنا آجر بوده و تزئینات آن عبارت است از نماکاری‌های آجری در پیشانی جلوخان کاروانسرا و ایوان‌های بزرگ و ورودی حیاط که به صورت لوزی‌های متقاطع و درهم و دندانه‌دار و برجسته است.

همچنین مقرنس‌کاری‌های گچی نیمه طاق غرفه، بدنه هشتی و دو طرف جلوخان ورودی کاروانسرا به طرز زیبا و جالبی تزئین شده‌اند.

آب انبار روستا نیز که از موقوفات عبدالغفارخان خلج است و به گواهی سنگ کتیبه آن به سال ۱۲۳۸ ه.ق ساخته شده است .

جلوخان آب انبار در جبهه شرقی بنا واقع شده و راه پله آن با ۳۰ پله به پاشیر راه می‌یابد. منبع آب انبار چهارگوش است که سقف آن به وسیله طاق‌ها و گنبدهای خفته که بر روی ستون چهارگوش وسط بدنه آب انبار زده شده مسقف شده است .

تزئینات نیمه طاق جلوخان این آب انبار دارای مقرنس‌کاری گچی بسیار زیبایی به تقلید از مقرنس‌کاری‌های دوره صفوی است.

تکیه باغ شیخ در مرکز بافت روستایی با طرحی شبستانی و با ۱۰ ستون استوانه‌ای با آجر اجرا شده و در محل تلاقی سه گذر اصلی ساخته شده است که حد خارجی آن با تبعیت از بافت ارگانیک به بدنه خانه‌ها و گذرها محدود شده و حلقه مرکزی آن یک شش ضلعی منتظم را تشکیل می دهد.

در مرکز فضای شش ضلعی حیاط، سکویی به ارتفاع حدود دو پله و بیضی شکل جهت انجام مراسم شبیه‌خوانی و تعزیه ساخته شده است.

این تکیه فاقد سنگ‌نوشته و تاریخ است ولی نوع مصالح و طرز ایجاد ستون‌ها و طاق‌ها شباهت زیادی به طرز کار آب انبار و کارونسرا دارد.

در شرق روستای باغ شیخ محوطه وسیعی در حدود ۲۰۰*۵۰۰ متر مربع قرار دارد که با توجه به آثار سفال‌های فیروزه‌ای رنگ مکشوفه از این منطقه، مربوط به دوره اسلامی و خصوصا دوره های سلجوقی و ایلخانی و تا اواسط قرن ۸ ه.ق است.

متاسفانه این اثر ملی و بنای تاریخی ارزشمند که نمونه‌ای از فرهنگ، هنر و معماری اصیل ایرانی است، در معرض تخریب قرار دارد و اگر فکری برای مرمت و بهسازی این ابنیه تاریخی نشود قطعا از بین خواهد رفت.

گفته می شود این بنای تاریخی در تملک شخصی است و هرگونه اقدام برای حفظ و نگهداری از این اثر باستانی باید از سوی صاحب ملک انجام شود.

این اثر ملی در سال ۵۴ به شماره ۱۱۸۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.