دست اراک خالی نیست!

به گزارش مرکزی دیلی و به نقل از خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) – منطقه مرکزی – در اوایل سلطنت قاجار، بلوک عراق به علت وسعت زیاد و جمعیت فراوان، همواره ناامن بود. در زمان فتحعلی‌شاه، که قشونی به نام عراق تشکیل شد، یوسف‌خان گرجی – سپهدار این قشون – از فتحعلی‌شاه تقاضا کرد تا برای قشون عراق عجم، قلعه‌ای نظامی احداث کند. با احداث این قلعه تحت عنوان “سلطان‌آباد”، بنای اولیه شهر اراک گذاشته شد.

هنگامی که راه‌آهن جنوب از کنار شهر عبور کرد و ایستگاهی در کنار آن احداث شد، نام این ایستگاه را اراک گذاشتند. اراک در سال ۱۳۵۶ شمسی به عنوان مرکز استان مرکزی انتخاب شده و در سال ۱۳۵۷ شمسی، رسماً تشکیلات استان مرکزی در این شهر مستقر شد.

در زمان‌های بعد، اراک از لحاظ مرکزیت مورد توجه قرار گرفت و به قطب صنعتی کشور تبدیل شد.

شهرستان اراک مرکز استان مرکزی با مساحت ۴۰۶۷ کیلومتر مربع، از شمال به شهرستان‌های فراهان و آشتیان، شرق به شهرستان‌های محلات و دلیجان، غرب و جنوب غرب به شهرستان‌های خنداب و شازند و از جنوب به شهرستان خمین محدود می‌شود.

وجود کارخانه‌ها و صنایع مختلف در محدوده‌ی شهر از عوامل جذب فعالان صنعتی و خدماتی در این منطقه شده است. ماشین‌سازی، آلومینیوم‌سازی، آذرآب، واگن‌پارس، کمباین‌سازی، صنایع سنگ، پتروشیمی و نیروگاه از مهمترین واحدهای صنعتی اراک هستند.

براساس این گزارش، برای کلمه اراک معانی گوناگونی ذکر شده که تعدادی از آنها عبارتند از (تخت شاهی)پایتخت، باغستان و نخلستان، شهرستان، باغ و بارگاه.

پروفسور هرتسفلد آلمانی، اراک را شکل فارسی کلمه عراق و به معنی سرزمین هموار دانسته است. اهالی این شهرستان عمدتاً به زبان فارسی و در بخش‌هایی، به زبان ترکی تکلم می‌کنند. آش ترخینه، کاچی، دیزی، نان فتیر و کسمه از جمله غذاها و سوغات محلی این استان است.

براساس این گزارش، جامعه روستایی ایران نه تنها بستر شکوفایی بخش مهمی از میراث گذشته ایران‌زمین است بلکه خود، حافظ سرزمین و جلوه‌های گوناگون میراث فرهنگی آن و همچنین نشانگر هوش، ذکاوت و سازگاری انسان ایرانی با طبیعت متنوع و گوناگون بوده است.

اراک نیز از لحاظ تنوع روستایی در سطح ایران مقام برجسته‌ای دارد و از روستاهای شاخص این شهر می‌توان به دو روستای هزاوه و انجدان اشاره کرد.

زیبایی هنر نیاکان در کوچه‌بازارهای اراک

اراک به دلیل قرار گرفتن در مسیر جاده‌های تاریخی و موقعیت جغرافیایی ویژه، و ارتباط با استان‌های جنوبی و غربی ایران، نقش بسیار مهمی را در توسعه تبادلات کالا، تجارت و فرهنگ‌ کشور داشته و بناهای تاریخی، فرهنگی و مذهبی آن به لحاظ کمی و کیفی نشان‌دهنده اهمیت و ویژگی خاص این شهرستان است.

مجموعه تاریخی بازار اراک، نمونه ارزشمندی از شهرسازی اوایل قرن ۱۳ است که در زمان فتحعلی‌شاه قاجار، به سال ۱۲۰۸ خورشیدی توسط یوسف‌خان گرجی بنا شد.

بام آن گنبدی بوده و با کاهگل پوشیده شده است. در مرکز هر گنبد نورگیری تعبیه شده که کار تهویه و نوررسانی را انجام می‌دهد. عمده حجره‌ها در راسته‌ی بازارها استقرار یافته‌اند و کارگاه‌های تولیدی، باراندازها، انبارها و بازارچه‌های اختصاصی در سراها دایر شده‌اند.

از دیگر مکان‌های تاریخی اراک، مدرسه سپهداری یا حوزه علمیه امام خمینی(ره) است که در بافت قدیمی شهر اراک احداث شده و قدمتی به اندازه تاریخ این شهر دارد.

نوع معماری به کار رفته در ساخت گنبد، ایوان، حجره‌های اطراف و کاشیکاری‌ها، اقتباسی از معماری صفوی است.

کلیسای مسروپ مقدس نیز مکانی دیگر برای سیری در تاریخ است. این کلیسا دارای پلان مستطیل‌شکل و نمای بیرونی آجرسفال بوده و متعلق به دوره‌ی قاجار است.

حمام تاریخی محله علیا در شهر سنجان، از دیگر اماکن تاریخی اراک محسوب می‌شود. بنای حمام مشتمل بر سردر ورودی، فضای سربینه، گرمخانه، خزینه و تون است.

داخل حمام فضایی هشت ضلعی است که در وسط آن حوض بزرگی قرار گرفته است. این حمام نیز مربوط به دوره‌ی قاجار است.

مقبره آقانورالدین عراقی، بقاع متبرکه‌ی امامزادگان عبدالله، حواخاتون، محمد شهسواران، احمد هزاوه، ۷۲ تن ساروق، پیر مرادآباد، امامزادگان سنجان، امامزاده ابراهیم مشهد الکوبه، محمد عابد مشهد میقان(ع)، مسجد سیدها، منزل تاریخی و موزه صنایع دستی حسن‌پور، حمام تاریخی چهار فصل، موزه سلطان‌آباد، منزل تاریخی خاکباز و موزه مفاخر از دیگر جاذبه‌های تاریخی اراک هستند.

جاذبه‌های طبیعی و گردشگری:

کویر میقان در نزدیکی داوودآباد و تالاب میقان در شمال شرقی اراک جاذبه‌های سرشاری در حوزه اکوتوریسم بوده و با برخورداری از گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری، افق زیبا و تاغزارهای منحصربه فرد، مناظر خارق‌العاده‌ای را در معرض دید علاقه‌مندان به طبیعت قرار می‌دهند؛ هرچند اینروزها نمی‌توان سایه‌ی دیو خشکسالی را که به تالاب باارزش میقان نزدیک می‌شود، نادیده گرفت.

آب این تالاب شور است. از نظر اقلیم، زمستان‌های معتدلی دارد و همین امر سبب شده تا در پاییز و اوایل زمستان، زیستگاه پرندگان و به ویژه پرندگان مهاجر باشد.

منطقه حفاظت شده هفتادقله

منطقه کوهستانی هفتادقله با مساحت بیش از ۸۲ هزار هکتاری، نیز بین شهرستان‌های اراک، محلات و خمین قرار گرفته و از سال ۱۳۵۳ تحت کنترل سازمان حفاظت محیط زیست درآمده ‌است.

این منطقه، نمونه بارز یک اکوسیستم کوهستانی است. هفتادقله، به خاطر ارزش‌های زیستگاهی‌اش از زمان‌های قدیم به عنوان یکی از بهترین شکارگاه‌های کشور به حساب می‌آمده، و وجود بیش از ۷۰ کتیبه که عمر قدیمی‌ترین آنها به ۴۰۰ سال پیش برمی‌گردد، گواهی بر این مدعاست.

در این منطقه بیش از ۲۰۰ گونه گیاهی وجود دارد و قوچ و میش، کل و بز، آهو، پلنگ، گراز و گونه‌های مختلف پرندگان از جمله غاز خاکستری، اردک، لک لک سفید، بلدرچین، هوبره، فاخته و … مجموعه‌ی حیات وحش آنرا تشکیل می‌دهند.

سوغات برای گردشگران

صنایع دستی متنوعی با سرپنجه‌های هنرمند اراکی‌ها تولید می‌شود که دستبافت‌های سنتی همچون قالی، گلیم، و جاجیم از آن جمله است.

اراکی‌ها همچنین، دستی در تولید آثاری از چوب همچون کنده‌کاری روی چوب، معرق، پیکرتراشی، خراطی، ساخت و سازهای سنتی، مشبک و گره‌چینی چوب دارند و سفال و کتابت و نگارگری، مسگری، قلمزنی، سفیدگری، چلنگری، مشبک فلز، ملیله طلا و نقره، از دیگر هنرهای مردم این شهر است.

گیوه‌دوزی و گیوه‌بافی نیز به عنوان یک هنر اصیل در سنجان اراک رایج بوده و امروزه معدود صنعتگران سنجانی به تولید اینگونه پاپوش سنتی می‌پردازند.

فرش ساروق با شهرت جهانی‌اش نیز، سوغات ارزشمند اراک برای هنردوستان است.