خمین شهری از جنس تاریخ …

محدوده شهرستان خمین امروزی در گذشته جزیی از ناحیه پهناور ولایت جبال(عراق عجم) بوده است که در طول تاریخ نام‌های گوناگونی به خود گرفته است.

به گزارش مرکزی دیلی و به نقل از خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) – منطقه مرکزی، به گفته روابط عمومی میراث فرهنگی استان مرکزی یونانیان به آن مدیا می‌گفتند. منطقه جبال در متون اسلامی به نام‌های کوهستان، جبال، جبل،قهستان، قوهستان و بالاخره عراق‌عجم نامیده شده است.

خمین امروز، عراق عجم دیروز

بعدها قسمت وسیعی از عراق‌عجم را تیمره نام نهادند. سپس تیمره به تیمره علیا و تیمره سفلی تقسیم شد که تیمره علیا محدوده کنونی شهرستان خمین است. از منابع چنین بر می‌آید که شهرت تیمره و خمین پیش از اسلام و قرون اولیه اسلامی از دوره‌های بعد بیشتر بوده است. 

آخرین منابعی که در آن از تیمره نام برده شده مربوط به قرن پنجم و هفتم هجری است، پس از آن تا ۴۰۰ سال منابعی که روشن‌گر وضعیت ناحیه باشد در دست نیست. اما در کتاب نزهه‌القلوب نوشته حمدالله مستوفیمربوط به قرن هشتم هجری از ویژگی‌های ناحیه فوق سخن به میان آمده که نشان می‌دهد به احتمال زیاد نام تیمره به کمره تبدیل یافته و گلپایگانی‌ها آن را کمره می‌خوانده‌اند.

نام خمین در منابع به صورت خمهین، خهبین، خماهین آمده است. برای اولین بار در کتاب تاریخ پادشاهان و پیامبران اثر حمزه اصفهانی به نام خمین اشاره شده است.

ناهمواری‌های شمال‌غربی خمین ادامه رشته کوه‌های زاگرس است. مهمترین کوه‌های آن بوجه و هفت‌سواران است. شهرستان خمین از خصوصیات اقلیمی مختلف تأثیر پذیرفته و دارای آب و هوای متغیری است؛ بطوری که آب و هوای معتدل کوهستانی در شمال‌غربی و آب و هوای نیمه بیابانی در مرکز و جنوب آن حاکم است. به همین دلیل خمین دارای زمستان سرد تا بسیار سرد و تابستان‌های معتدل و گرم در نقاط مختلف است.

رودخانه خمین از ارتفاعات جنوب‌غربی و غرب خمین سرچشمه می‌گیرد. سرشاخه‌های رود در حوالی شهر خمین به هم می‌پیوندند، سپس با رودخانه غرقاب تشکیل رودخانه لعل(قمرود) را می‌دهد و وارد محلات می‌شود. ساحل رودخانه در زمان پرآبی به عنوان تفرجگاه مردم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کوه بوجه به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری خمین در جنوب شهر به شکل مخروطی خودنمایی می‌کند. این کوه برای مردم خمین فقط یک کوه نیست بلکه مکانی است برای نمایش فرهنگ و آداب و رسوم فرهنگی با ریشه در تاریخ و فرهنگ این سرزمین. داستان‌های بسیاری پیرامون بوجه در بین مردم رایج است و تعدادی از مراسم بومی و آیینی در دامنه آن اجرا می‌شود.

سازمان میراث‌فرهنگی این منطقه را به عنوان منطقه نمونه به تصویب رساند و با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی تأسیسات گردشگری در آن احداث شده است. شهرداری خمین نیز بخشی از آن را به صورت پارک و پارک بانوان درآورده که در پرکردن اوقات فراغت شهروندان و گردشگران مؤثر است.

در ۱۵ کیلومتری خمین و در کنار محور ارتباطی خمین به اراک و تهران روستای شهابیه قرار دارد. آب و هوای آن در پاییز و بهار ملایم ودر زمستان سرد است. پیشینه این روستا به دوره پیش از صفویه برمی‌گردد. نام آن ابتدا «اره» بعدها «امیریه» سپس «شهابیه» و امروز به نام «گلدشت شهابیه» معروف است. از جمله محصولات کشاورزی شهابیه می‌توان به پیاز، گردو، بادام اشاره کرد. 

در ۳۰ کیلومتری شمال غربی خمین و در دامنه کوه‌های شیرخانی و اوغلان روستای ورچه قرار گرفته است. آب و هوای آن در بهار و تابستان معتدل و در زمستان سرد و خشک است. این روستا به دلیل برخورداری از آب و هوای معتدل دارای مناظر و جلوه‌های طبیعی زیبا، مزارع حاصلخیز و مراتع سرسبز است. دامنه‌های کوهستانی روستا در زمستان با پوشش برف، زیبا و بسیار جذاب است.   

منطقه حفاظت‌شده الوند و بیشه‌علینیز از دیگر جاذبه‌های گردشگری‌وطبیعی شهرستان محسوب می‌شود.

از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی این شهر می‌توان به بیت تاریخی حضرت امام‌خمینی(ره)، تیمچه‌بازار، قلعه سالارمحتشم که امروز به موزه مردم‌شناسی تبدیل شده است، عمارت امیرمفخم بختیاری، عمارت حاج‌جلال لشکر، پل قدیمی جلماجرد، گورستان ارامنه قورچی‌باشی، مسجد جامع خمین و برخ خاندان بیات اشاره کرد که کلیه این بناها مربوط به دوره قاجار است.

 

امامزاده طیب‌آباد(ع) مربوط به قرن هشتم و نهم و امامزاده محمد مالک(ع) متعلق به قرن دهم است.

 

شهری از جنس تاریخ

 

سنگ‌نگاره‌های تیمره مربوط به ۴۰ هزار سال قبل است، سنگ‌نگاره‌های روستای آشناخور و سنگ‌نگاره‌های جباده از دیگر جاذبه‌های تاریخی خمین است که اطلاع دقیقی از قدمت آن اعلام نشده است اما قدمت بسیار بالایی دارند.

سنگ‌نگاره‌ها اکو موزه‌ها یا موزه‌هایی در دل طبیعت هستند و منطقه تیمره خمین ازاین دست اکو موزه‌هاست. این منطقه علاوه بر هوای خوب و چشم‌ انداز زیبا آثار کهنبسیاری دارد که در دنیا علاقمندان بسیاری داشته و برای افرادی که به رصد گذشته وتطبیق آثار در نقاط مختلف جهان علاقمند هستند جذابیت ویژه‌ای دارد.

محمد ناصری‌ فرد پژوهشگر و مدرس دانشگاه در خصوص این میراث باستانی به خبرنگارایسنا گفت:منطقه تیمره از تقسیمات ایران باستان در دوره هخامنشیان است که دارای وسعتی در حدود ۱۵۰ کیلومتر مربع و شامل تیمره سفلی و تیمره اولیاء بوده است و به نوعی سنگ‌نگاره‌های این منطقه در مثلثی از استان لرستان، اصفهان و مرکزی جای گرفته است کهبیشترین آنها نیز در خمین به ویژه در منطقه قیدو و مزاین کشف شده است.

این پژوهشگر ایران باستان در خصوص قدمت سنگ‌‌نگاره‌های جهان گفت: سنگ‌نگاره‌هامتعلق به دوران مختلف است که کهن‌ترین آنها به دوران پارینه‌ سنگی، میان‌ سنگی،نوسنگی و عصر فلز برمی‌گردد و شگفت‌انگیزتر اینکه برخی از سنگ‌نگاره‌ها ورای ایندوران هستند و به عصر یخبندان تعلق دارند، مانند شیرهای تاسمانی و دندان خنجری وانسان‌هایی که دارای ظاهری متفاوت از انسان‌های امروزی‌اند.

ناصری‌ فرد با بیان اینکه خاستگاه اصلی انسان‌ها فلات ایران بوده است که چهلهزار سال قبل دست به مهاجرت زدند و به سمت اروپا حرکت کردند اضافه کرد: آثار، نقوشو سنگ‌نگاره‌هایی که در ایالات کالیفرنیا، نوادا، یوتا و همچنین کشور پرو کشف شدهاست با سنگ‌نگاره‌های ایران شباهت بسیار دارند و می‌توان گفت دلیل این شباهتمهاجرت انسان‌ها از فلات ایران به سایر نقاط دنیا بوده است که به خلق آثاری هم‌خوانو شبیه به هم منجر شده است.

نویسنده کتاب «موزه‌های سنگی، هنرهای صخره‌ای» کهن‌‌ترین خط فارسی با قدمت ۲۳۰۰سال قبل از میلاد را متعلق به تیمره عنوان کرد و افزود: این خط در دره لوزدر خمینیافت شده است و امروز در کاخ نیاوران در معرض دید علاقمندان قرار داشته و خوشبختانهاز خطرات احتمالی در امان است اما باید در این راستا و برای حفاظت مابقی این آثاربرنامه منطقی و سیستماتیکی داشت، چرا که در صورت نبود حفاظت، این سرمایه و سنگ‌نگاره‌ها از بین خواهد رفت و یا به سرقت می‌رود.

از ۶۳ کتیبه خطی‌ کاخ نیاوران ۲۱ مورد مربوط به تیمره است

وی با بیان اینکه از ۶۳ کتیبه خطی‌ای که در کاخ نیاوران موجود است ۲۱ مورد آنمربوط به تیمره است ادامه داد: بیشترین تعداد این آثار و سنگ‌ نگاره‌ها در تیمرهخمین در ۳۱ محوطه قرار دارد و بیشترین نقوش در این مناطق نقش بز کوهی است.

آشنایی با این آثار باستانی اعتماد به نفس و عرق ملی را در جوانان افزایشمی‌دهد

وی افزود: باید این اصالت چهل هزار ساله را ارج نهیم، برای حفظ و انتقال آن بهآیندگان تلاش کنیم. نباید دست خیس به آنها زده شود، نباید روی این نقوش راه رفت،نباید چیزی به آنها اضافه شود اما بی‌اطلاعی مردم باعث شده است که نقوشی به اینآثار اضافه شود.

ناصری‌فرد با اشاره به اینکه آشنایی جوانان با این قدمت و اصالت باعث افزایشاعتماد به نفس شده و این افزایش اعتماد به نفس خود رشد و توسعه و افزایش انگیزهنوآوری و خلاقیت خواهد شد گفت: این نقوش را نیاکان ما برای ما به جا گذاشته‌اند وما فرزندان انسان‌هایی هستیم که بعد از گذشت چهل هزار و ۸۰۰ سال اندیشه‌های آنهاهمچنان با بشریت و تاریخ سخن گفته و برای همه مردم نیز قابل فهم است.

بیست مسیر سنگ‌نگاره‌ای ثبت ملی شده است

به گفته رضوانی مدیرکل سابق میراث فرهنگیو گردشگری استان مرکزی، در این استان هشت شهرستان دارای سنگ‌نگاره وجوددارد و یکی از این شهرستان‌ها خمین است که بیست مسیر از این سنگ‌ نگاره‌ها در آنثبت ملی و اصالت یابی شده و روی این مسیرهای ثبت شده نظارت اعمال می‌شود.

به گزارش ایسنا،  امامزاده اسماعیل(ع) و امامزاده یوجان(ع) نیز مربوط به دوره صفویه است که در زمره آثار تاریخی شهرستان خمین جای دارند.

 

خمین بزرگان بسیاری را به کشور تقدیم کرده است که شاخص‌ترین آنها رهبر کبیر انقلاب امام‌خمینی(ره) است که و از دیگر بزرگان و مشاهیر می‌توان به حضرت آیت‌الله پسندیده (برادر حضرت امام‌خمینی) حاج‌آقا مصطفی و حاج احمدآقا خمینی (فرزندان امام خمینی(ره)) سیدخلیل کمره‌ای (روحانی مبارز) و محمدعلی مردانی (شاعر) اشاره کرد.

 

خمین آماده استقبال از مسافران نوروزی

علی کریمی فرماندار خمین در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار داشت: علاوه بر بازدیدکنندگان بسیاری که در اوقات مختلف سال برای دیدن جاذبه‌های تاریخی و طبیعی خمین به این شهر سفر می‌کنند، بیت قدیمی امام خمینی(ره) نیز در طول سال به ویژه در ایام نوروز مسافران بسیاری را به خود جذب می‌کند.

وی افزود: شهر خمین به جهت اینکه محل عبور مسافران استان‌های مجاور همچون اصفهان، شیراز و شهرکرد است به نوعی محل استراحت و اتراق مسافران نیز محسوب می‌شود و ما تلاش داریم که کلیه امکانات را برای این مسافران تأمین کنیم که البته تاکنون هیچگونه مسئله‌ای در این خصوص به وجود نیامده است.

کریمی با تأکید براینکه شهرستان خمین همواره آمادگی کامل را برای استقبال از مسافران دارد، تصریح کرد: زیرساخت‌های حوزه گردشگری در شهرستان کاملاً فراهم است و از نظر اسکان مسافران، هتل‌ها و مهمان‌پذیرها چالش خاصی وجود ندارد. امسال نیز به مانند سال‌های گذشته آمادگی کامل برای استقبال از مسافران نوروزی را داریم.

آذر اسفندیاری-