حال مدرسه سپهداری خوب است؟

مدرسه سپهداری اراک که امروز آن را با نام حوزه علمیه امام‌خمینی(ره) می‌شناسیم از نخستین بناهای شهری اراک با اقتباس از سبک مدارس دوره صفویه و با کاشیکاری‌های ظریف و زیبای دوره قاجار واقع در گذر ششم بازار تاریخی این شهر است.

به گزارش مرکزی دیلی و به نقل از خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)- منطقه مرکزی،این مدرسه که هم‌زمان با تاسیس بازار اراک در سال ۱۲۲۸ هجری قمری به دستور یوسف خان گرجی سپهدار اعظم ساخته شد دارای مسجد، آب‌انبار و صحن نسبتاً وسیع با حوضی سنگی در میان آن است.

 این بنای آجری دارای طرح چهار ایوانی است که دو ایوان شمالی و جنوبی بلندتر و عظیم‌تر است؛ ایوان ورودی و گنبد آجری و کلاه خودی این بنا از هر طرف آن قابل رویت است؛ ایوان ورودی حدود ۱۲ متر و گنبد مسجد حدود ۱۸ متر ارتفاع دارد.

در پیرامون حیاط مدرسه بیست و پنج حجره وجود دارد سردر و لچکی این حجره ها با کاشی‌های خشتی هفت رنگ تزیین یافته است.

گنبد مسجد واقع در این مدرسه، بزرگترین گنبد آجری در بافت قدیمی اراک محسوب می‌شود که سطوح بیرونی کاسه گنبد ساده و پوشش آن از کاهگل است اما قسمتی از سطوح داخلی گنبد و نیز دیوارهای فضای مربع شکل آن با کاشی‌های خشتی و معرق و با نقوش هندسی و کتیبه تزیین شده است.

این مدرسه در ادوار قبل بارها مورد مرمت قرار گرفته است که این مرمت‌ها مربوط به سازه و تزئینات بنا است و در سال ۱۳۵۵ به شماره  ۱۲۸۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این بنای تاریخی همچون بسیاری از بناهای تاریخی از ابتدا توسط بخش غیر دولتی به بهره‌برداری رسیده است اما آیا اداره این مدرسه توسط بخش غیر دولتی وظیفه ما را در قبال نگه‌داری از این مجموعه ارزنده کم می‌کند؟

آیا همشهریان ما و مسوولین به‌قدر کافی نگران ملک‌شان هستند؟

حجت‌الاسلام  سید احمد میرمهدی مدیر حوزه علمیه امام خمینی(ره) در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، درخصوص بنای این مدرسه گفت: اصل بنای مدرسه خشتی و بنای مسجد و گنبد آن آجری است؛ هنر بکار رفته در بنای این مدرسه هنر ساختمان سازی زمان قاجار است که در مساجد و مدارس یک هنر تقریبا ابداعی بوده و از هنر زمان صفویه اتخاذ شده است و مشابه این مدرسه، مدرسه سلطانی کاشان است که هم‌زمان با همین مدرسه ساخته شده است.

وی در زمینه کارکرد این بنا، عنوان کرد: این مدرسه از همان ابتدا به صورت حوزه علمیه درآمده که مرکز مهمی برای تحصیل علمای استان مرکزی بوده است.

این مقام مسوول، در ادامه افزود: بزرگانی چون آیت‌الله گلپایگانی(ره)، آیت‌الله اراکی(ره)، امام خمینی(ره) و آیت الله کمره ای(ره) در این مدرسه تحصیل کرده‌اند.

میرمهدی، با بیان اینکه این بنا از همان ابتدا با تبدیل به حوزه علمیه توسط علمای شهر اداره می‌شده است؛ گفت: سازمان میراث فرهنگی در قبل و بعد از انقلاب در اداره این بنا دخالتی نداشته است.

وی، با اشاره به کمک‌های اخیر سازمان میراث فرهنگی در تعمیر پشت‌بام مسجد واقع در مدرسه، اظهار کرد: بام آب‌انبار مدرسه به این علت که آب تمامی ناودان‌ها به این مکان سرازیر می‌شد؛ تخریب شد که سازمان میراث فرهنگی با تعمیر پشت‌بام مدرسه، چاهی را برای هدایت آب دیگر پشت‌بام ها تعبیه کرد تا از تخریب مجدد پشت بام این بنا جلوگیری شود.

مدیر حوزه علمیه امام خمینی(ره)، با بیان اینکه برای حفظ و سرپا نگه‌داشتن این بنا نیازمند حمایت‌های سازمان میراث فرهنگی و حضور کارشناسان این سازمان در مدرسه هستیم، گفت: سال گذشته با مشاهده قبض سنگین آب متوجه شکستگی لوله آب داخل ساختمان شدیم که به علت هزینه سنگین تعویض لوله‌ها, در حال حاضر از لوله کشی سیار آب استفاده می‌کنیم.

میرمهدی در پاسخ به این سوال که آیا این شیوه لوله‌کشی موجب تخریب بنا می‌شود؛ گفت: بررسی این امر، نظر کارشناسان میراث فرهنگی را می‌طلبد که با بازدید از بنا نظر کارشناسی خود را ارائه دهند.

وی در ادامه به کمک‌های مالی مختصری از طرف اداره کل میراث فرهنگی استان در سال گذشته اشاره کرد و افزود: این کمک پس از انجام یکسری تعمیرات اساسی و پرهزینه از طرف حوزه برای داخل بنای مدرسه، به ما تعلق گرفت که صرف ساخت ساختمان جدیدی در محل آب انبار قدیمی شد.

این مقام مسوول به تامین بودجه غیر دولتی این حوزه اشاره کرد و افزود: بودجه ساخت‌وساز داخل مدرسه از طرف خود حوزه علمیه تأمین می‌شود.

مدیر حوزه علمیه امام‌خمینی(ره)، در پایان، با بیان اینکه سازمان میراث فرهنگی در حفظ این بنا مسوول است؛ اظهار کرد: حیاط سازی و تعمیر داخل حجره‌ها از طرف خود حوزه صورت می‌گیرد.

سید محسن رحمتی، سرپرست اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری‌ و صنایع‌دستی استان مرکزی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، اقدامات انجام شده این سازمان در مدرسه سپهداری اراک را شامل دو بخش مرمت و ساماندهی بام مجموعه و مرمت‌وساماندهی نمای خارجی بنا(داخل حیاط مرکزی)، عنوان کرد.

وی ادامه داد: در مرمت و ساماندهی بام مجموعه، به آواربرداری و سبک‌سازی بام، شیب‌بندی مناسب، انجام ایزولاسیون و بام‌سازی، ترمیم و تعویض ناودان‌ها و ساماندهی مرمت لبه های بام(جانپناه)، پرداختیم.

رحمتی، افزود: مرمت و ساماندهی نمای خارجی بنا(داخل حیاط مرکزی)، شامل اقداماتی نظیر مرمت بدنه‌های آجری، مرمت بدنه‌های کاشیکاری شده و مرمت و ساماندهی سایر سطوح عمودی بوده است.

این مقام مسوول در خصوص وظیفه سازمان میراث فرهنگی در حفظ بنای مدرسه سپهداری، گفت: زمانیکه بنای تاریخی به مرحله بهره‌برداری برسد؛ نگهداری از بنا به عهده بهره‌بردار است و در موارد تخصصی و مرمت‌های خاص،سازمان میراث فرهنگی موظف به نظارت و اعطای اعتبار است.

رحمتی با بیان اینکه برخی از تعمیرات، نظر کارشناسان میراث فرهنگی و هماهنگی با این سازمان را می‌طلبد؛ اظهار کرد: برخی از تعمیرات کارشناسی نشده سبب آسیب جدی به دیگر بخش‌های بنا می‌شود.

وی، با اشاره به مراقبت و سرکشی کارشناسان میراث فرهنگی در فضاهای عمومی بازار، خاطرنشان کرد: در حوزه محصور بازار که بهره‌بردار خاص دارد؛ نیاز به تعمیر بنا می‌بایست از طریق خود بهره‌بردار به اطلاع ما برسد.

سرپرست اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری‌ و صنایع‌دستی استان مرکزی، در پایان، در خصوص عدم رسیدگی کارشناسان میراث فرهنگی به ترکیدگی لوله آب مدرسه امام‌خمینی(ره)، گفت: نامه کتبی‌ای در خصوص این مشکل از سمت مسوولین این مدرسه دریافت نکردیم.

آیا عدم بودجه کافی حوزه علمیه امام‌خمینی(ره) در تعمیر استاندارد لوله‌های آب و استفاده از لوله‌کشی آب سیار موجب پوسیدگی و ایجاد آسیب جدی به این بنای خشتی می‌شود؟

همچنان مسئله آسیب‌رسانی یا عدم آسیب‌رسانی لوله‌کشی آب سیار، به بنای تاریخی مدرسه امام‌خمینی(ره) توسط کارشناسان میراث فرهنگی بررسی نشده است…

ادامه دارد…