بررسی مبنای علمی توفان شیمیایی تالاب میقان اراک

به گزارش اخبار روزانه استان مرکزی و به نقل از ایرنا، کارشناسان و مسئولان استان مرکزی معتقدند : هر چند تالاب کویری میقان اراک در معرض تهدید است و این تهدید از مدتها قبل در محافل سیاسی ، اقتصادی ، علمی، رسانه ای و تصیمیم ساز استان مطرح است ولی اصطلاح توفان شیمیایی و تهدیدهای ناشی از آن نیاز به بررسی بیشتر دارد.
آنان افزودند: همانگونه که کتمان حقیقت کمکی به حل مشکلات زیست محیطی نمی کند، بزرگنمایی نیز گره ای از این مشکلات باز نمی کند و چه بسا مشکلی هم بر مشکلات بیفراید.
مدیرعامل موسسه زیست محیطی آوای درنای خاکستری استان مرکزی گفت: اصطلاح توفان شیمیایی در تالاب میقان اراک برای اولین بار است که شنیده می شود و کار تحقیقاتی و علمی که صحت این امر را تایید کند تاکنون صورت نگرفته است.
محمود کلنگری افزود: زمانیکه سطح تالاب خشک باشد با کوچکترین وزش باد یا بادهای توفانی نمک های سفید در اطراف منطقه بلند می شود و این وضعیت در فصول بهار و تابستان بیشتر از پاییز و زمستان دیده می شود.
وی بیان کرد: وجود سولفات سدیم به عنوان یکی از ذرات آلاینده زیست محیطی در این تالاب است که بر سلامت افراد به ویژه در دستگاه تنفس، افزایش غلظت خون و عوارض چشمی تاثیر گذار است اما اینکه تاثیرات مهلک شیمیایی داشته باشد کار علمی باید صورت بگیرد.
استاد دانشگاه اراک و محقق محیط زیست در استان مرکزی نیز گفت: بروز توفان شیمیایی در تالاب کویری میقان از نظر علمی مردود است.
دکتر امیر انصاری افزود: توفان شیمیایی در اصطلاح علمی به تندبادهایی اطلاق می شود که در مناطق حاوی مواد شیمیایی خطرآفرین، گازهای سمی و طیف وسیعی از آلودگی های موجود در منابع پایه زیستی رخ بدهد.
وی اظهار کرد: تالاب کویری میقان اراک یکی از زیستگاه های مهم طبیعی است که بخشی از آن ظرفیت کویری است و در فصول گرم سال به عنوان کانون و چشمه آلاینده های گرد و غبار نمکی مطرح است ولی منبع شیمیایی خطرآفرین جدی در این حوزه وجود ندارد.
وی گفت: در ترکیبات این منطقه سولفات سدیم به چشم می خورد که همواره وجود داشته و منبع جدید آلایندگی شیمیایی خاص که منجر به بروز توفان شیمیایی در منطقه باشد، وجود ندارد.
دکتر انصاری اظهار کرد: بر اساس مستندات موجود در ثبت روزهای آلاینده هوای اراک در مرکز پایش آلودگی هوای استان مرکزی از سال گذشته ، تعداد روزهای آلوده در حال کاهش است و با وجود بارندگی های مناسب در اواخر پارسال و فروردین ماه جاری ، رطوبت منطقه نیز در حال حاضر مناسب بوده و مجموع این مباحث احتمال گرد و غبار را نیز کم کرده است.
وی گفت: مطالعات علمی انجام شده بیانگر آن است که دو شهر اراک و ساوه نسبت به سایر مناطق استان بیشتر در معرض آلاینده های گردو غبار هستند و تالاب کویری میقان اراک و بیابان های اطراف ساوه را نمی توان در بروز این رخداد بی تاثیر دانست.
این محقق محیط زیست و استاد دانشگاه اراک گفت: در مدل سازی علمی که در پژوهش های استان بر مبنای گزارش ها و مستندات هواشناسی صورت گرفته، ۶۵ درصد منشاء گرد و غبار در هوای شهرهای اراک و ساوه وارداتی و حدود ۳۵ درصد آن بومی و منطقه ای است اما مسئله توفان شیمیایی در تالاب کویری اراک با توجه به داشته های علمی قابل قبول نیست.
مدیرعامل خانه سازمان های مردم نهاد استان مرکزی نیز گفت: محدوده تالاب میقان یکی از بزرگترین محدوده های حاوی سولفات سدیم کشور است که در سالیان گذشته استفاده چندانی از این منطقه نمی شد و سطح این محدوده تحت تاثیر ورود روان آبهای سطحی به صورت خیس و مرطوب بود که مانعی برای خوردشدن کریستال های سولفات سدیم می شد.
سیاوش آقاخانی افزود: در چند سال گذشته و با ایجاد بندهای خاکی در بالا دست تالاب، کاهش میزان بارندگی های ناشی از پدیده تغییرات اقلیمی و جابه جایی الگوهای بارش بهاره و زمستانه، افزایش بهره برداری از تالاب توسط شرکت املاح معدنی که بیشتر برداشت ها نیز در فصل خشک سال رخ می دهد باعث شده که این منطقه به یکی از بزرگترین محدوده های حاوی سولفات سدیم کشور تبدیل شود.
وی بیان کرد: سطح این محدوده حدود ۱۱ هزار هکتار است که در برخی ایام سال حدود ۱۰۰ وسلیه سنگین در آن برای بهره برداری از منابع فعالیت دارند.
آقاخانی اظهار کرد: در حاشیه تالاب روستاهایی مانند طرمز و در شعاع ۱۵ کیلومتری این منطقه جمعیت بیش از ۵۰۰ هزار نفری اراک است که ورود پایه سولفاته این منطقه تهدیدی بر سلامت مردم است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد.
وی گفت: بحث توفان شیمایی در تالاب میقان اراک تا حدودی اغراق آمیز بوده اما به معنای واقعی ریزگردهای این منطقه و ذرات سولفات سدیم یکی از عوامل ایجاد مسمومیت های شیمایی در ریه انسان است و افرایش بهره برداری از این مجموعه، کاهش آب ورودی به تالاب و افزایش ریزگردهای منطقه در آینده به سمت یک تهدید شیمایی و ایجاد توفان های نمک پیش خواهد رفت.
معاون نظارت و پایش محیط زیست اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی هم گفت: برداشت های غیراصولی از تالاب میقان اراک باعث فرونشست آب و کاهش سطح گستره آبی می شود و زمانیکه آب این منطقه کم شود میزان ریزگردها افزایش می یابد.
رضا میرزایی افزود: برداشت های غیراصولی، ایجاد جاده در تالاب و قطع ارتباط اکولوژیکی آن و عدم تخصیص آب مورد نیاز، از تهدیدهای جدی در این تالاب است که باید مورد توجه ویژه قرار گیرد.
رئیس شورای اسلامی کلانشهر اراک هم گفت: در بحث توفان شیمایی تالاب میقان اراک باید کار کارشناسی و تخصصی صورت گیرد و اطلاعی از این نوع توفان ندارم اما در مجموع این منطقه یکی از تهدیدهای جدی در زمینه ریزگردها است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد.
اسماعیل تاج آباد افزود: تردد زیاد ماشین های سنگین شرکت املاح معدنی در تالاب میقان و دپوهای سنگین در این منطقه باعث شده چند ماه از سال شاهد ریزگردهای زیادی از این تالاب باشیم.
وی بیان کرد: ایجاد سدهای خاکی، چاه های غیرمجاز و کاهش بارندگی در سالهای گذشته باعث شده که آب تالاب میقان کم و در مسیر خطر خشک شدن قرار گرفته است.
رئیس شورای اسلامی کلانشهر اراک ادامه داد: اگر تالاب میقان اراک از رطوبت لازم برخودار نباشد با کوچکترین وزش باد شاهد توفان نمکی از این منطقه خواهیم بود که احیاء منابع تامین آب و جلوگیری از حقابه این تالاب به بخش کشاورزی و صنعتی امری ضروری است.
تاج آباد بیان کرد: در مجموع تهدید در تالاب میقان اراک جدی است و با وجود اینکه خطرها و تهدیدهای این منطقه به وفور گوشزد شده اما این مسئله مورد توجه جدی قرار نگرفته و اگر در صورت بی توجهی این تالاب خشک شود شرایط در اراک به گونه ای می شود که زندگی کردن برای مردم مشکل خواهد شد.
تالاب کویری میقان اراک یکی از حلقه های مهم زیستگاهی پرندگان مهاجر در ایران است که سالانه تعداد زیادی از پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی در آن اقامت موقت دارند و برخی از این گونه ها نظیر درناهای خاکستری نادر و ارزشمند بوده و از حمایت بین المللی برخوردارند.
تالاب کویری میقان اراک واقع در ۱۵ کیلومتری شمال شرقی اراک و جنوب غربی روستای داودآباد، یکی از ۱۰ تالاب مهم کشور است که جلوه های زیبایی از پرواز پرندگان مهاجر، تنوع گونه های گیاهی و جانوری، دریاچه فصلی و طلوع و غروب های کم نظیر خورشید را دارد.
این تالاب به وسعت ۲۵ هزار هکتار دارای دریاچه ای زیبا با سه جزیره است که یکی در وسط ، دیگری در بخش کویری و جزیره سوم در ناحیه حاشیه ای آن قرار دارد و در فصل بهار فراز و فرود پرندگان بومی و مهاجر در آن ، صحنه های بکر و به یادماندنی را ایجاد می کند.
در سال هایی که میزان بارندگی مناسب است، دریاچه این تالاب دارای آب قابل توجهی می شود اما در سال های کم بارش دریاچه فصلی تالاب در فصول گرم سال خشک می شود اما معمولا در بهار سطح دریاچه آبگیری شده و جلوه های زیبایی را فراروی بیننده می گذارد.
ارتفاع تالاب میقان از سطح دریاهای آزاد یکهزار و ۷۰۰ متر است و منابع تامین آب آن از بارش های جوی، آب سه رودخانه قره کهریز، فراهان و شهراب و پساب تصفیه فاضلاب اراک است.
تالاب میقان به عنوان استراحتگاه میان راهی پرندگان هر ساله در نیمه دوم سال و از اواسط مهرماه، با تغییر شرایط آب و هوایی، زیستگاه ها و تالاب های این استان صحنه حضور تدریجی دسته های کوچک و بزرگ پرنده های مهاجر در گونه های مختلف است.
سالانه حدود ۲۵ تا ۳۰ هزار پرنده مهاجر وارد تالاب میقان اراک می شود که از این تعداد ۱۲ تا ۱۵ هزار پرنده از گونه درنای خاکستری است.
این پرندگان تا بارش نخستین برف سنگین در زیستگاه ها و تالاب های این استان می مانند و پس از آن به سمت مناطق جنوبی گرمسیری و شمال آفریقا پر می گشایند.
پوشش گیاهی در این تالاب کویری بیشتر از نوع گیاهان شورپسند یا هالوفیت بوده و این منطقه را به یکی از ذخیره گاه های مهم گیاهان شور کشور تبدیل کرده است.
علاوه بر پرندگان، گونه های پستانداران، آرتمیا و انواع جلبگ آب شور از دیگر جانداران تالاب و محیط اطراف آن هستند.
به علت شوری آب، لایه های نمکی در منطقه دیده می شود که زیبایی خاصی به تالاب داده و در گوشه و کنار این منطقه به ویژه در حاشیه دریاچه تزئینات متعدد نمکی دیده می شود.
این تالاب جزو ۱۰۵ منطقه مهم برای پرندگان و یکی از مرتفع ترین شوره زارهای ایران است که هر ساله پذیرای طیف زیادی از گردشگران و علاقه مندان به طبعیت است و به ویژه در فصل بهار و همچنین ۱۵ آبان ماه که به عنوان روز پرنده نگری نام گرفته تورهای متعددی از سطح کشور برای بازدید از جلوه های زیستی منحصر به فرد این منطقه گسیل می شوند.
تالاب میقان اراک زیستگاه ۱۴۰ گونه پرنده است و سالانه ۹۰ گونه پرنده مهاجر وارد این تالاب می شوند.
کنگر، خودکا، اردک نوک پهن، فلامینگو، غاز خاکستری، هوبره، تنچه، هواسیل، اردک سبز از جمله از جمله پرندگان مهاجر استان مرکزی هستند.