تک مرکزی یا چند مرکزی: یک معضل یا چند معضل؟
به گزارش مرکزی دیلی و به نقل از عطر یاس، توسعه شتابان شهری موجبات فروپاشی این ساختار شهری را به دو دلیل فراهم آورد ۱-حجم و تعدد فعالیت های مورد نیاز و تازه با رشد تد ریجی و آهسته بازارها مطابقت نداشت۲- طرح های شهری بد نبال ایجاد راسته های تجاری د ر حاشیه خیابان های مهم شهری بود ند همین امر الگوی فعالیتی و متعاقباً سازمان فضایی شهر را د ستخوش تغییر نمود. شهر اراک بعنوان یکی از معدود شهرهای از پیش اند یشید ه شد ه د ر ایران نیز از همان سازمان فضایی مرسوم پیروی می نماید و بد ین روی پس از تجربه رشد شتابان شهری د ر د هه ی ۴۰ و ۵۰ بد لیل سرمایه گذاری های صنعتی بر تمرکز فعالیتی د ر هسته مرکزی شهر افزود ه شد و این انباشت فعالیتی تا بد ین روز ادامه یافته است که خود مشکلات مختلف ترافیکی، کیفیت محیطی و آلود گی زیست محیطی را د ر بخش مرکزی شهر به همراه داشته است. با توجه به مشکلات موجود ایجاد هسته های فعالیتی فرعی با هدف کاهش فشار تمرکز فعالیتی و میل به سفر به هسته مرکزی راهکاری موثر و منطقی بنظر می رسد با اینحال بد ون بررسی همه جانبه این تفکر نه تنها موجب کاهش مشکلات هسته مرکزی نمی گرد د بلکه د ر یک بازه زمانی د ه ساله هسته های فعالیتی بیمار د یگری را بر سازمان فضایی ناهمگون شهر اراک اضافه خواهد کرد.
ایجاد مراکز کمکی به معنای برنامه ریزی برای تغییر سازمان فعالیتی و ساختار شهری است که این امر تصمیمی نیست که یک شبه توسط نهاد های چون شورای شهر اتخاذ گرد د. د و عنصر اصلی سازمان فضایی را الگوی فعالیتی و شبکه ارتباطی تشکیل می د هند د ر صورتی که این دو در ارتباط با هم برنامه ریزی نگرد د عملا به سازمان فضایی ناکارآمد ی منجر خواهد شد، با توجه به اینکه سازمان د هی اصلی شبکه ارتباطی د ر طرح جامع و تفصیلی تعیین می گردد و الگوی فعالیتی نیز ناشی از برنامه ریزی کاربری زمین د ر دو طرح مذکور است و د ر هیچ یک از طرح های یاد شد ه برنامه ریزی مد ونی برای تغییر سازمان شهری از تک مرکزی به سمت چند مرکزی د ید ه نمی شود چگونه می توان بد ون بازبینی محتوایی دو طرح مذکور اقدام به طرح مراکز فرعی نمود؟
علاوه بر موارد مذکور یکی از مهمترین عوامل د ر حفظ بافت های شهری واجد ارزش، حفظ پویایی و رونق اقتصادی بافت می باشد که این امر د شوارترین مرحله د ر فرآیند باز زند ه سازی بافت های واجد ارزش رو به زوال قلمداد می شود، با توجه به رونق نسبی بازار اراک بعنوان بارزترین عنصر هویت بخش شهری، ایجاد هسته های فعالیتی-تجاری رغیب می تواند بسرعت کالبد نیمه جان بازار را د ر سراشیبی زوال قرار د هد و بر سرعت فرسود ی و زوال کالبد ی بازار بد لیل نزول توان ا قتصاد ی آن بیافزاید، لذا ایجاد مراکز فعالیتی جد ید نیازمند بررسی های کارشناسانه د ر خصوص الگوی فعالیتی هر یک از هسته ها، نوع و سطح عملکرد های قابل جایگزین در این هسته ها می باشد. بخش زیاد ی از سفرها به هسته مرکزی را خرید روزانه و سفرهای تفرجی تشکیل می د هد این امر نه بدلیل تمرکز فعالیتی هسته مرکزی بلکه بد لیل عد م توزیع مناسب خدمات سطح محلی و ناحیه ای د ر سطح شهر می باشد که علی رغم پیش بینی های طرح تفصیلی اقدامی از سوی شهرداری برای ایجاد مراکز خد ماتی مانند بازارهای روزانه د ر د ل محلات مسکونی پر جمعیت صورت نپذیرفته است، تفاوت قیمیت میان محصولات د ر هسته مرکزی با برخی از مایحتاج روزانه د ر مناطق مختلف شهر و امکان خرید کلی برای خانوارها د ر بخش مرکزی باعث ترغیب سفرهای روزانه می گرد د، که حل این مشکل نیازمند صرف هزینه های گزاف نخواهد بود و با طرح چند ین مرکز خرید محلی و ناحیه ای با کنترل قیمت ها توسط شهرداری قابل حل بنظر می رسد، لذا طرح هسته های فرعی بزرگ مقیاس بجای حل مشکلات شهر تنها در راستای منفعت سرمایه گذارانی خواهد بود که با ایجاد مجتمع های خرید بزرگ و افزایش قیمت زمین سود سرشاری را خواهند برد.
بنظر می رسد ایجاد مراکز فرعی نیازمند مطالعات جامع و کارشناسانه د ر خصوص ضرورت، مقیاس و مکان یابی مراکز فرعی است هرگونه تصمیم شتابزد ه و بد ون مطالعات کارشناسانه بجای حرکت بسمت حل معضلا ت شهری، سنگی بر سر راه توسعه آتی شهر، افزود ن مشکلی بر معضلات موجود و گامی به سمت تامین منفعت سرمایه گذاران بزرگ بجای تامین منفعت شهروندان اراکی خواهد بود.